|
21- Những sai
lầm của tôi
Ngăn tủ xếp
giấy tờ riêng, tôi c̣n giữ
một tập kư ức đánh dấu là
'S,L'. (viết tắt những tiếng:
Sai lầm của tôi). Trong tập ấy
tôi ghi hết những việc dại
khờ mà tôi đă phạm. Có khi tôi
đọc cho cô thư kư đánh máy, nhưng
thường tôi đích thân chép lấy,
v́ nhiều chuyện dại dột quá,
đọc lên thấy mắc cỡ.
Tôi c̣n nhớ vài lời tự chỉ trích
mà tôi đă xếp trong tập ấy
khoảng 15 năm trước. nếu tôi
đă thành thật với ḿnh th́ cái
tủ của tôi nay chắc đă đầy
nhóc những tập: 'S.L' v́ dùng những
lời sau này của Thánh Paul cách đây
gần 20 thế kỷ để tự
trách tôi th́ không sai chút nào hết:
'Tôi đă hành động như
thằng ngu và lỗi lầm của tôi
nhiều vô kể'.
Lấy tập 'S.L' ra đọc lại
những lời tự chỉ trích, tôi
giải quyết được vấn
đề gay go nhất trong đời tôi:
vấn đề tu thân.
Hồi nhỏ, tôi thường trách người
làm tôi khổ cực; nhưng nay đă
già - mà có lẽ cũng đă khôn - tôi
nhận thấy rằng nếu truy
cứu tới cùng, hầu hết
những nỗi khổ ủa tôi đều
do tôi mà ra cả. Phần đông người
lớn tuổi đều nhận
thấy vậy: Nă Phá Luân khi bị
đày ở cù lao St. Hélène nói: 'Ta sa cơ
như vậy, chính lỗi tại ta
chứ không tại ai hết. ta đă là
kẻ thù lớn nhất của ta, là
nguyên nhân cái mạt vận của ta'.
Tôi xin kể bạn nghe chuyện một
người mà tôi nhận có thiên tài
về phương diện tu thân: Ông H.P.
Howell. ngày 31.7.1944, khi hay tin ông chết
th́nh ĺnh tại Sứ Thần Khách
sạn Nữu ước, tất cả
những nhà doanh thương trên
đường Wall Street đều như
bị sét đánh, v́ ông là một nhà tài
chính quan trọng nhất ở Mỹ. Ông
làm Hội trưởng Quốc gia Thương
Măi Ngân hàng và Tổ hợp Sản
xuất Công ty, lại làm giám đốc
nhiều nghiệp hội lớn nữa.
Thiếu thời ông được
học ít, bắt đầu làm trong
một tiệm nhỏ ở nhà quê
rồi sau giám đốc công ty U.S.
Steel.Từ đó ông tiến dần lên
đài vinh quang và uy quyền.
Khi nghe tôi bỏ về nguyên nhân thành công,
ông đáp: 'Đă từ lâu, tôi chép
trong một cuốn sổ hết thảy
những cuộc hội họp về kinh
doanh mà tôi đă dự. Người nhà
tôi thu xếp cho tôi được
rảnh tối thứ bảy, v́ biết
tôi bỏ ra một phần buổi
tối để tự xét ḿnh, soát
lại và tự phê b́nh hành vi trong
tuần lễ. Sau bữa cơm tối, tôi
đóng cửa ngồi một ḿnh,
mở cuốn sổ rồi nhớ
lại hết những cuội hội
đàm bàn căi và hội họp từ sáng
thứ hai. Tôi tự nhủ: 'Tuần này
ta lầm lỡ trong bao nhiêu việc? Ta có
làm được điều phải nào
không và làm sao để tấn tới
nữa?'. Kinh nghiệm đó đă cho tôi
những bài sao để tấn tới
nữa?' Kinh nghiệm đó đă cho tôi
những bài học. Lúc ngồi lại
những hành vi trong tuần, tôi thường
thấy khổ sở lắm, Có khi tôi
ngạc nhiên về những lỗi
lầm nặng của tôi. Nhưng về
sau mỗi ngày một bớt. Phương
pháp tự xét ḿnh, tiếp tục năm
này qua năm khác, đă giúp ích cho tôi
nhiều hơn hết thảy mọi
việc.
Có lẽ ông H.P.Howell đă bắt chước
Benjamin Franklin. Tuy Franklin không đợi
tới tối thứ bảy mới xét ḿnh.
Mỗi đêm, ông nghiêm khắc soát
lại những hành vi của ông. Rồi
ông nhận thấy ông có tới 13
tật nặng, trong đó có ba tật này:
bỏ phí thời giờ, quá
thắc mắc về những chi
tiết, hay căi lư và chỉ trích kẻ
khác. Ông hiểu rằng nếu không
bỏ được ba tật ấy, không
thể thành công lớn. Cho nên ông ráng
mỗi tuần thắng một tật và
mỗi ngày ghi lại hành vi để xem
lùi hay tiến. Rồi tuần sau, ông
lại nắm cổ một tật
xấu khác, xắn tay áo, sẵn sàng
nhảy bổ vào vật nhau với nó.
Ông chiến đấu với những
tật của ông theo cách đó trên hai năm
trời, không bỏ một tuần nào
hết.
Vậy ông có trở nên một người
uy thế nhất và được thương
yêu nhất ở Châu Mỹ từ trước
tới nay, thiệt cũng chẳng
lạ ǵ!
Elbert Hubbard nói: 'Trong mỗi ngày,
mỗi người ít nhất cũng
điên năm phút. Đừng điên quá
cái độ ấy tức là khôn
vậy'
Kẻ ngu nổi doá liền dễ bị
chỉ trích một chút, nhưng người
khôn sẵn sàng nghe những lời
chỉ trích, trách cứ, để
học thêm. Walt Whitman nói: 'Có phải
chỉ học khôn được ở
những người ngưỡng mộ,
kính mến ta và nem nép trước
mặt ta không? Hay là ta đă học
được nhiều điều
nhờ những người ghét bỏ,
chống báng ta, tranh nhau với ta?
Đáng lẽ đợi kẻ thù
chỉ trích tính t́nh hoặc công việc
của ta, ta đi trước y đi. Ta
tự chỉ trích và nghiêm khắc
với ta đi.
Hăy kiếm những nhược điểm
mà sửa chữa, đừng cho kẻ
thù trách ta được. Charles Darwin làm
như vậy. Ông bỏ ra 15 năm để
tự chỉ trích: Sau khi viết xong
cuốn sách bất hủ: 'Nguyên
thuỷ của muôn loài', ông
nhận thấy rằng nếu xuất
bản, quan niệm cách mạng về
tạo vật trong sách chắc chắn
sẽ làm náo động các giới trí
thức và tôn giáo. Bởi vậy ông
tự chỉ trích, trong 15 năm kiểm
soát lại những khảo cưú, b́nh
phẩm những lư luận và kết
luận của ông.
Nếu có người chửi bạn là
'một thằng điên', bạn sẽ làm
ǵ? Giận dữ chứ? Đây, ông Lincoln
làm như vầy:
Ông Edward M. Stanton, Bộ trưởng
Bộ chiến tranh, một hôm bất b́nh,
bảo ông Lincoln là 'một thằng điên'.
Nguyên muốn làm vui ḷng một chính khách
vị kỷ, ông Lincoln đă kư nghị
định dời và đại hội
tới một vị trí khác. Ông Stanton
đă không chịu thi hành lệnh ấy
mà c̣n la rằng Lincoln phải là
thằng điên mới kư cái nghị
định khùng như vậy được.
Rồi th́ sao? Khi ông Lincoln nghe người
ta mách, ông b́nh tĩnh đáp: 'Nếu
ông Stanton bảo tôi là một thằng
điên th́ có lẽ tôi điên thật.
V́ ông ấy gần như luôn luôn có lư.
Tôi phải gặp ông ấy xem sao'.
Và ông Lincoln lại t́m một ông Stanton.
Ông này giảng cho ông Lincoln hiểu
sự lầm lỡ của ông. Ông Lincoln
liền lập tức hồi lệnh. Như
vậy, ông Lincoln luôn luôn hoan nghênh
những lời chỉ trích khi ông
biết rằng nó thành thật, chính xác
và người chỉ trích thật ḷng
muốn giúp ông.
Chúng ta, bạn và tôi, cũng nên hoan nghênh
loại chỉ trích ấy, v́ chúng ta không
hy vọng ǵ trong bốn lần hành động
mà không có lần nào lầm lạc
hết. Tổng thống Theodore Roosevelt khi
ngồi tại Bạch cung đă nói như
vậy. C̣n Einstein, nhà tư tưởng
sâu sắc nhất đương
thời, th́ thú rằng những kết
luận của ông 100 lần có 99 lần
sai!
La Rochefoucauld
nói: 'Kẻ thù của ta xét ta đúng
hơn ta tự xét ta'.
Tôi cũng biết câu đó đúng
vậy mà hễ có kẻ nào vừa
ngỏ lời chỉ trích tôi về
những hành vi không thận trọng, th́
tôi bật lên như cái ḷ xo, nhảy
lại đả đảo ngay, mặc
dầu tôi chưa hiểu chút xíu ǵ
về những lời chỉ trích đó.
Nhưng sau mỗi lần hành động
như vậy, tôi thấy tởm cái
thằng tôi. Hết thảy chúng ta
vốn ghét những lời chỉ trích và
khoái những lời tán tụng, không xét
xem sự khen chê có đúng không. Chúng ta
vốn là một loài ít dùng lư trí và
dễ cảm xúc. Lư trí của ta tựa
chiếc tam bản bị sóng nhồi
trong một biển sâu thẳm và tối
tăm v́ dông tố. Biển đó
tức là cảnh t́nh của ta. Phần
đông chúng ta tự khen, khen cái 'ta'
hiện tại. Nhưng 40 năm nữa,
nhớ lại cái 'ta' bây giờ, ta
sẽ bật cười cho cái 'ta' đó.
William Allen White, người có danh
nhất trong số những chủ bút các
tờ báo hàng tỉnh, nhớ lại 50 năm
trước và tự tả ông hồi
đó như vầy: 'một thằng khoe
khoang... điên hay cáu... vênh váo... một
tên phản động đầy tự
đắc'. Rồi đây, hai chục năm
nữa, có lẽ bạn và tôi, chúng ta cũng
sẽ dùng những tĩnh từ ấy
để tả cái thằng bây giờ
của chúng ta. Có thể được
lắm... Biết đâu chừng?
Trong những chương trên, tôi đă
nói chúng ta nên làm ǵ khi bị chỉ trích
một cách bất công. Tôi thêm ở
đâu một ư nữa: những lúc
đó, nếu chúng ta thấy nổi
giận, hăy nén ngay lại và tự
nhủ: 'hăy khoan đă... Ta c̣n xa mới
được hoàn toàn. nếu Einstein
tự nhận rằng 100 lần th́ 99
lần lầm lẫn, có lẽ ta có ít
nhất cũng phải lầm 80 lần.
Vậy có thể lời chỉ trích
của 'người ấy' không quá đáng
đâu. ta phải cảm ơn và ráng
sửa ḿnh chứ!'.
Charles Luckman, hội trưởng công
ty Pepsodent mỗi năm bỏ ra hàng
triệu mỹ kim trong công việc
quảng cáo. Ông không thèm ngó tới
những bức thư khen chương tŕnh
các buổi quảng cáo của ông, mà
đ̣i được coi những bức
thư chỉ trích. Ông biết rằng
đọc thứ sau này, có thể
học được một vài điều
hay.
Công ty Ford nhiệt liệt muốn
biết có ǵ sơ sót, lỗi lầm
trong sự quản lư và trong việc lương
lậu, nên mới rồi yêu cầu các
người làm công chỉ trích Công ty.
Tôi biết một ông nọ trước
kia bán xà bông cho hăng Colgate cũng thường
đ̣i được người ta
chỉ trích ḿnh. Mới đầu bán
được ít lắm, ông đă
sợ mất chỗ làm. Rồi ông ta
tự nghĩ: 'Xà bông tốt, giá không
đắt, ông đi quanh tiệm mà suy
nghĩ. Có lẽ tại không rao hàng rơ
rằng đích xác chăng? hay là
thiếu hăng hái? Có khi ông lại quay
vào tiệm đó mà nói: 'Tôi trở
lại không phải để ông cố
mua xà bông đâu mà để xin ông
chỉ trích tôi và khuyên tôi về cách bán
hàng. Xin ông làm ơn cho tôi biết lúc này
cách mời của tôi có chỗ nào
vụng không? Ông kinh nghiệm và thành công
hơn tôi nhiều, vậy xin ông làm
ơn cứ thành thật chỉ trích,
đừng sợ làm mất ḷng tôi'.
Thái độ ấy ra sao? Ngày nay ông là
hội trưởng Công ty xà bông Palmolive
- một hăng chế xà bông lớn
nhất thế giới. Tên ông là E.H.Little.
Năm ngoái, khắp châu Mỹ chỉ có
14 người thâu được lợi
tức hơn số 240.141 mỹ kim, mà
con số ấy chính là lợi tức
của ông vậy.
Phải là người có tâm hồn cao
thượng mới có hành động
của H.P.Powell, Ben Franklin và E.H.Little; và bây
giờ, chung quanh vắng vẻ, chúng ta
thử soi gương xem chúng ta có
thuộc vào hạng người cao thượng
đó không nào?
|
22- Ảnh hưởng
tai hại của sự mệt mỏi
Chắc bạn
tự hỏi sao tôi lại đề
cập đến vấn đề
chống mệt mỏi trong chương
nói đến chống ưu
phiền. Tôi xin trả lời
rằng mệt mỏi sẽ gây ra
những ưu phiền, hay nói cho
đúng, ít ra cũng làm bạn
mất mọi lợi khí để
chống lại những nỗi
buồn lo. Bất cứ một sinh
viên y khoa nào cũng có thể cho
bạn biết rằng sự mệt
mỏi sẽ giảm sức kháng
cự của thân thể trước
sự thay đổi của thời
tiết và trước một số
bệnh khác nữa. Bác sĩ về
khoa thần kinh nào cũng phải công
nhận rằng sự mệt mỏi
sẽ giảm sức chịu đựng
của bạn khi bị xúc động,
sợ hăi hay ưu tư. Vậy ta có
thể kết luận: ngăn
ngừa mệt mỏi tức là ngăn
ngừa ưu phiền.
Muốn tránh sự mệt mỏi và
những nỗi ưu phiền, ta
phải biết tĩnh dưỡng
ngay khi thấy ḿnh sắp mệt.
Tại sao lại cần thiết
thế? Bởi v́ mệt mỏi
đến với ta mau lẹ lạ
thường. Quân đội Hoa
kỳ đă thí nghiệm nhiều
lần và nhận thấy rằng
ngay những người trẻ và
bền sức sau nhiều năm
huấn luyện quân sự, đi xa
hơn và dai hơn, nếu mỗi
giờ được đặt
xuống đất những khí
cụ mang theo để nghỉ 10 phút.
Quân đội Hoa Kỳ đă áp
dụng tắc này. Trái tim của
bạn cũng thông minh, chẳng kém
ǵ quân lực Hoa Kỳ. Mơi ngày tim
bạn bơm vào các hồng
quyết quản một số máu
tổng cộng có thể chứa
đầy một thùng nước to
bằng một toa xe lửa. Năng
lực xuất ra để làm
việc này trong hai mươi bốn
tiếng đồng hồ, có
thẻ dùng để nhắc hai mươi
tấn than đá lên cao 90 phân.
Cứ theo đà đó, tim bạn t́m
một công việc kinh khủng như
vậy trong năm, sáu, chín mươi
năm cũng có khi. Thử hỏi trái
tim kia làm thế nào để
chịu nổi? Bác sĩ Walter Cannon
tại Y khoa Đại học
đường Harward đă giải
thích rằng: 'Phần nhiều, ai cũng
tưởng tim người ta làm
việc không ngừng. Thật ra nó có
nghỉ trong một khoảng khắc
mỗi lúc bóp vào. Khi trái tim đạp
đều 70 cái trong một phút,
thật ra chỉ trong một ngày, người
ta sẽ được một
số giờ là mười lăm'.
Trong thế giới chiến tranh
lần thứ hai, ông Winston Churrchil,
hồi đó đă 70 tuổi,
vẫn làm việc 16 giờ một
ngày. Cứ thế trong năm năm,
ông điều động máy
chiến tranh khổng lồ của
Anh quốc. Quả là một kỷ
lục ít nhất và lạ lùng.
Thử hỏi ông có bí quyết ǵ?
Mỗi sáng ông nằm trên giường
mà làm việc cho đến 11
giờ, hoặc đọc các
bản tường tŕnh, huấn
lệch, hoặc đội nghị
về những vấn đề
tối quan trọng. Điểm tâm
xong, ông lại đi ngủ chừng
một tiếng. Chiều đến
lại ngủ hai tiếng trước
khi ăn bữa tối. ông không
mệt mỏi mới nghỉ ngơi,
bao giờ cũng biếI trước
lúc nào sắp mệt để
tự bắt ông đi nằm
nghỉ. Nhờ vậy, ông có
thể làm việc đến nửa
đêm.
ÔNg già John D.Rockefeller, con người
kỳ khôi này đă nêu ra hai kỷ
lục bất thường: ông đă
gây được mọt gia tài
khổng lồ, vô tiền khoáng
hậu trong lịch sử Hoa kỳ và
điều đáng chú ư là ông
sống 89 tuoior. Ông làm thế nào
để sống lâu như vậy?
Trước hết, cố nhiên là ông
thừa hưởng của tổ tiên
sự trường thọ cũng như
những người khác thừa hưởng
một đặc điểm về
thể chất của ông cha. Nhưng
cũng tại ông tập được
thói quen mỗi buổi trưa
nghỉ nửa giờ tại ngay
buồng giấy. Ông nằm ngủ
trên chiếc giường con cũ
kỹ. Dầu đến Tổng
thống Hoa Kỳ cũng không
thể bắt ông dậy để
nghe điện thoại ông đă
'nằm quay ra ngáy'.
Trong cuốn 'Tội ǵ mà chịu
mệt', tác giả Daniel Josselyn có
viết rằng: 'NGhỉ ngơi không
có nghĩa là không được làm
ǵ. Nghỉ tức là thu hồi
lại sức lực của ḿnh'
.Ngủ năm phút cũng có thể
làm con người tránh mệt
mỏi. Tôi biết cách giữ
sức của bà Eleanor Rooselt khi bà có
một chương tŕnh bằng ngày
nặng nhọc, suốt mười
hai năm ở toà Bạch ốc. Bà
cho tôi hay rằng trước mỗi
buổi dạ hội chính thức,
trước mọi cuộc hội
nghị, bà ngồi nhắm mắt
ở ghế bành để dưỡng
tâm thần trong hai mươi phút.
Theo ông Edison, sở dĩ ông có
một năng lực dồi dào và
sức chịu đựng bền
bỉ là nhờ thói quen ngủ
được liền mỗi khi
buồn ngủ.
Tôi cũng có phỏng ván ông Henri
Ford, mấy bữa trước ngày
ông ăn lễ bát tuần. Khi
thấy tôi tỏ vẻ ngạc nhiên,
v́ nét mặt hồng hào tươi
tốt và cử động lanh
lẹ của ông, ông bảo: 'Tôi c̣n
tráng kiện như thế này chính v́
không bao giờ tôi đứng kho có
thể ngồi được và không
bao giờ ngồi khi có thể
nằm được'.
Tôi cũng đă khuyên một nhà
sản xuất phim ở kinh đô
chiếu bóng Hoolywood áp dụng phương
pháp này. Ông ta tên là Jack Chertock và là
một trong những người
nổi danh nhất trong kỹ
nghệ chiếu bóng Hoa Kỳ. Ngày tôi
gặp ông, ông đang điều
khiển ban phụ trách sản
xuất nững phim thời sự
của hăng Metro Goldwyn Mayer. Ông trông
già sọp, tuy đă uống đủ
mọi thứ thuốc bổ. Tôi
khuyên ông nên moiox ngày bỏ ra chút th́
giờ để nghỉ ngơi.
Rồi chẳng để ông
viện cớ công việc bận
bịu, tôi khyên ông chỉ việc
nằm nghỉ trên ghế ngựa
tại văn pḥng trong những
cuộc hội nghị hằng ngày
vứi những nhà dàn cảnh.
Lần thứ nh́ gặp nhau, sau
đó hai năm, ông vui vẻ nói:
'Thật là một phép lạ, ông
bạn ạ. Chính thầy thuốc
của tôi cũng công nhận như
vậy. Trước kia tôi hay
ngồi thẳng tắp trên ghế,
hết sức chú tọng thảo
luận về các đề mục
của những cuốn phim thời
sự. Nhưng nay, toio nằm dài trên
ghế mà chủ toạ các cuộc
hội họp này ... Đă 20 năm,
tôi chưa bao giờ thấy khỏe
mạnh như bây giờ. tôi làm
việc thêm đến hơn hai
giờ mỗi ngày, vậy mà
chẳng hề thấy mệt bao
giờ cả'.
Bạn có thể nói rằng trường
hợp của bạn khác, làm sao áp
dụng được những cách
kia. Lẽ cố nhiên, nếu bạn
là một thư kư đánh máy,
bạn không thể ngủ ở nơi
làm việc như Edison, nếu
bạn là thư kư cối kế,
bạn không thể vừa nằm
vừa tŕnh bày cùng ông chủ
một vấn đề tài chính. Nhưng
khi về nhà để ăn cơm
trưa, bạn có thể nghỉ mười
phút sau khi dùng bữa. Đại tướng
Marshall cũng vẫn theo phương
pháp đó, trong thời đại
chiến, khi ông làm Tổng tư
lệnh quân đội Hoa kỳ. Trái
lại, nếu bạn đă hơn năm
mươi tuổi và cho rằng ḿnh
phải gấp rút làm việc không
thể phí phạm thời giờ mà
nghỉ , th́ tôi chỉ c̣n cách khuyên
bạn một điều: bạn mau
đi bảo hiểm sinh mệnh
tại vài ba hăng và cố đóng
những món tiền thật cao. V́
sống trong những điều
kiện đó chóng chết lắm, mà
tiền thuê đ̣n lại đắt
đỏ; ấy là chưa nói đến
trường hợp bà nhà cần
phải lănh khoản tiền bồi
thường của hăng bảo
hiểm để kiếm ông
chồng khác trẻ hơn bạn!
Nếu v́ cớ này mà bạn không có
thê nằm nghỉ vài phút sau bữa
cơm trưa, ít ra bạn cũng
phải có th́ giờ để
nằm nghỉ một giờ trước
bữa cơm tối. Như vậy c̣n
hiệu nghiệm gấp ngàn lần
uống lu rượu khai vị,
vừa lại rẻ tiền hơn.
Mỗi ngày ngủ một giờ vào
lúc 5,6 hay 7 giờ, tức là bạn
đă tăng thêm 60 phút cho đời
sống hoạt động của
bạn hay nói cho rơ, bạn đă kéo
dài thời gian bạn thức trong
một ngày. Tại sao vậy?
Bởi v́ ngủ một giờ trước
khi ăn cơm tối và sáu giờ
trong một đêm - tổng cộng
là bảy giờ - làm cho bạn
khoẻ khoắn hơn là ngủ tám
giờ mỗi đêm.
Người thợi làm việc
bằng tay chân sẽ tăng hiệu
quả nếu người đó
được nghỉ tay nhiều hơn.
Frederick Taylor đă chứng tỏ
sự kiện đó hồi ông nghiên
cứu cách tổ chức công
việc trong những nhà máy luyện
thép ở Bethlehem. Ông nhận
thấy trung b́nh mỗi người
thợ có thể đổ vào
một ngày, nhưng trưa đến
họ đă mệt nhoài. Sau khi nghiên
cứu những yếu tố gây ra
sự mệt mỏi nầy ông tuyên
bố rằng mỗi người có
thể đổ không phải
chỉ 12 tấn rưỡi mà 47
tấn, nghĩa là gấp bốn
lần, mà lại không mệt
nữa!
Ông Taylor chọn một chú thợ tên
Schmidt ra thí nghiệm và yêu cầu y
làm việc theo lời chỉ dẫn
của một người do thời
khắc. NGười nầy không
rời y một bước, mắt
luôn nh́n vào thời biểu mà ra
lệnh: 'Nhặt một thỏi gang
và đi... Ngồi xuống và
nghỉ....Đi... nghỉ'.
Kết quả chú Schmid mỗi ngày
chuyển vận một cách dễ dàng
47 tấn gang, trong khi đó các đồng
nghiệp của chú khó nhọc
mới chuyển vận được
12 tấn rưỡi. Trong ba năm ông
Taylor ở Bethlehem, chú thợ Schmidt
mỗi ngày đều như vậy
mà không mệt mỏi, v́ chú
nghỉ trước khi mệt, Tính
mỗi giờ, chú làm việc có 26
phút và nghỉ 34 phút, nghĩa là
nghỉ nhiều hơn làm việc.
Vậy mà chú lại làm nhiều
việc gấp bốn người khác.
Chắc bạn cho là một câu
chuyện phiếm? Nếu bạn
muốn chắc chắn hăy dở
trang 41 - 42 của cuốn 'Những
nguyên tắc tổ chức sự làm
việc theo khoa học' mà đọc
những lời tác giả, Frederick
WWinslow Taylor.
Nói tóm lại: bắt chước
những quân nhân Hoa Kỳ mà thường
nghỉ ngơi; lấy trái tim
bạn làm gương; nghỉ trước
khi mệt tức là kéo dài quăng
thời gian bạn thức, mỗi ngày
thêm một giờ
|
|
23- Tại sao ta
mệt và làm sao cho hết mệt?
Điều này thiệt lạ lùng và lư
thú: một công việc hoàn toàn tinh
thần không làm ta mệt được.
Dường nha vô lư đấy. Nhưng
mấy năm trước đây, các nhà
học ráng t́m xem óc người ta làm
việc được bao lâu mà không
thấy mệt, nghĩa là không thấy
'sức làm việc kém đi'. Và họ
ngạc nhiên thấy rằng khi óc
đương làm việc, máu trong óc không
có dấu hiệu ǵ tỏ rằng ta
mệt hết! Nếu ta lấy máu
của một người đang làm
việc bằng tay chân, ta sẽ thấy
máu đầy những 'chất độc
do mệt mỏi mà sinh ra'. Nhưng máu
trong óc của Einstein, sau một ngày suy
nghĩ, không có một chút chất độc
nào.
Vậy nói riêng về bộ óc th́ 'sau 8
hay giờ làm việc, nó vẫn minh
mẫn như lúc mới đầu'. óc cơ
hồ như không biết mệt...
Vậy cái ǵ làm cho ta mệt?
Nhưng nhà chuyên trị bệnh thần
kinh tuyên bố rằng ta mệt hầu
hết đều do cảm xúc và tâm
trạng của ta. Một trong những nhà
bệnh thần kinh danh tiếng nhất
ở Anh, ông J.A.Hadfield, viết câu này
trong cuốn 'Tâm lư của uy quyền':
'Cảm tưởng mệt nhọc
của ta phần lớn do tinh thần mà
có. Sự thiệt th́ suy nhược ít
khi do một nguyên nhân hoàn toàn thể
chất'.
Một nhà trị bệnh thần kinh có
danh nhất ở Mỹ là bác sĩ A.
A.Brill, c̣n đi xa hơn nữa. Ông tuyên
bố: 'Những người mạnh
khoẻ làm việc tinh thần mà
thấy mệt th́ nhất định là
bao giờ cũng do những nguyên nhân tâm
lư và nguyên nhân cảm xúc',
Mà những cảm xúc nào khiến người
làm việc bằng tinh thần thấy
mệt? Những cảm xúc vui vẻ,
thoả măn, hài ḷng chăng? Không. Không
khi nào. Buồn bực, tức tối v́
không được khen, và thấy
chỉ là công dă tràng, hấp tấp,
ưu tư, những cảm xúc đó làm
cho y thấy mệt, thấy không
chống cự nổi với thời
tiết đổi thay, thấy năng
lực sút kém và nhức đầu. Chính
v́ vậy, chúng ta sở dĩ mệt là
do những cảm xúc làm cho bộ
thần kinh căng thẳng.
Công ty Bảo hiểm nhân mạng
Metropolitan Life Insurance Company đă xuất
bản một cuốn sách nhỏ nói
về sự mệt nhọc. Trong đó có
câu này: 'Một công việc khó nhọc,
tự nó ít khi có thể làm ta mệt
nhọc tới nỗi nghỉ ngơi hay
ngủ mọt giaac smaf không thấy
khẻo lại... Nỗi ưu tư,
bộ thần kinh căng thẳng và
những cảm xúc hỗn loạn là ba
nguyên nhân chính của sự mệt
nhọc. Ta lầm tưởng rằng ta
mệt nhọc v́ làm việc quá
nhiều bằng tinh thần hoặc cơ
thể... Ta nên nhớ rằng một
bắp thịt căng thẳng làm
một bắp thịt làm việc.
Vậy phải nghỉ ngơi, dưỡng
sức để làm những bổn
phận quan trọng hơn'.
Xin bạn ngừng đọc và thí
nghiệm ngay xem nào: trong khi đọc
cuốn sách này, bạn có cau mày lần
nào không? Có thấy những hằng
nặng ở khoảng giữa hao con
mắt không? Bạn có khoan khoái ngồi
trong ghế bành không? Hay là bạn
thụt đầu, nhô vai lên? Những
bắp thịt trên mặt bạn có căng
thẳng không? Nếu cơ thể
bạn không duỗi ra, mềm như bún
th́ chính là bạn đang làm cho bộ
thần kinh và bắp thịt căng
thẳng đấy. Bạn đương
làm cho thần kinh căng thẳng và
mệt vậy!
Mà trong khi làm việc bằng tinh
thần, cần ǵ phải bắt tinh
thần và bắp thịt căng
thẳng một cách vô ích như thế?
Josselyn nói: 'Theo tôi, hầu hết chúng ta
cứ tin rằng một công việc khó
khăn, muốn làm cho cẩn thận,
phải gắng sức mới được.
V́ vậy mà ta mím môi, bặm miệng,
rụt cổ, nhô vai, bắt những
bắp thịt phải gắng sức,
để tập trung tư tưởng.
Nhưng thiệt ra làm thế, ta chẳng
giúp cho tinh thần chút nào ráo'.
Đây là một sự thật lạ lùng
và bi đát: Hàng triệu người không
bao giờ nghĩ tới việc tiêu phí
một đồng bạc mà luôn luôn phí
phạm năng lực của ḿnh một
cách vô tư, y như anh lính thuỷ, khi
tàu cập bến được tháo cũi
xổ lồng vậy.
Muốn cho tinh thần khỏi mệt
nhọc, phải làm sao? Xả hơi!
Xả hơi! Xả hơi! Phải
học cách xả hơi ngay trong khi làm
việc.
Dễ không? Không. Có lẽ bạn
phải thay hẳn những thói quen đă
nhiễm từ trước tới
giờ. Làm như vậy mà có thể
thay đổi luôn được cả
đời bạn nữa th́ cũng
bỏ công lắm chứ! William James trong
bài tuỳ bút'Kinh nhật tụng về
đạo xả hơi' nói: 'Sự căng
thẳng, hấp tấp, lăng xăng,
hổn hển, cuồng nhiệt của
đời sống người Mỹ...
chỉ là những thói xấu, không kém
không hơn'. Thần kinh căng thẳng
là một thói quen, mà thói xấu có
thể bỏ được, tḥi tốt
có thể tập được.
Bạn xả hơi ra sao? Bạn bắt
đầu để cho tinh thần
nghỉ ngơi hay để cho thần
kinh hệ nghỉ ngơi trước?
cả hai cách đều không được.
Luôn luôn phải để cho bắp
thịt nghỉ ngơi trước đă.
CHúng ta thử xem nào. Ví dụ muốn
cho mắt nghỉ th́ bạn đọc
hết chương này, rồi ngả lưng,
nhắm mắt và nói thầm với
cặp mắt: 'Nghỉ đi, nghỉ
đi'. Bạn lặp đi lặp
lại câu đó thiệt chậm trong 1
phút...
Bạn có thấy rằng sau vài giây như
vậy, nhưng gân trong mắt bắt
đầu tuần lệnh bạn không?
Bạn có thấy có một bài tay vô cùng
êm dịu nào vuốt ve cho nó hết căng
thẳng không? Vậy chỉ trong một
phút, bạn đă biết được
cả cái bó quyết về nghệ
thuật nghỉ ngơi rồi đấy.
Có vẻ khó tin phải chăng bạn?
Nhưng sự thật là vậy. Bạn
có thể áp dụng cách ấy với hàm
rằng hoặc những bắp thịt
ở mặt, cổ, vai và hết
thảy thân thể của bạn. Tuy nhiên,
cơ quan quan trọng nhất vẫn là
mắt. Bác sĩ Edmund Jacobson ở trường
Đại học Chicogo c̣n đi xa hơn
nữa. Ông nói rằng nếu ta cho gân
mắt nghỉ ngơi hoàn toàn, ta quên
được hết ưu phiền
đau đớn!
Sở dĩ mắt quan trọng như
vậy là v́ một phần tư năng
lực tinh thần của ta tiêu vào
cặp mắt trong khi ta ngó. Cũng chính
v́ thế mà biết bao người
thấy 'mỏi mắt' tuy mắt họ
rất tốt: họ đă chú mục quá
độ.
Bà Vicki Baaum, một tiểu thuyết gia
trứ danh, nói rằng khoi c̣n nhỏ, bà
được một ông già làm nghề
hát xiếc dạy cho một bài học
quan trọng nhất trong đời bà. Bà
té, đầu gối chảy máu và sái
cổ tay. Ông già kia đỡ bà lên, an
ủi: 'Cháu sở sĩ thấy đau là
v́ cháu không biết dăn gần cốt cho
nó nghỉ ngơi. Cháu phải tưởng
tượng thân cháu mềm như
sợi bún. Để lăo chỉ cho'.
Kế đó ông ta chỉ cho Vicki Baum và
những trẻ khác cách té ra sao, cách
nhảy ra sao, vừa luôn miệng
dặn: 'Nhớ luôn luôn tưởng tượng
ḿnh như một sợi bún. Rồi th́
cơ thể cháu tự nhiên phải
mềm dẻo'.
Nhưng khi rảnh, bạn có thể
nghỉ ngơi v́ hễ gắng sức
th́ thần kinh căng thẳng, không
phải là nghỉ ngơi nữa. Nghĩ
tới sự khoan khoái mà nghỉ ngơi.
Trước hết, làm cho các bắp
thịt ra và nghỉ đi. Bạn sẽ
cảm thấy khí lực của bạn
từ mặ dồn về giữa cơ
thể và không c̣n bắp thịt nào căng
thẳng nữa, như một em bé sơ
sanh vậy.
Phương pháp ấy, chính danh ca
Galli-Curci áp dụng hàng ngày. Cô Helen Jepson
mách với tôi rằng cô thường
được thấy đào Galli-Curci,
trước khi ra sân khâu, ngồi
nghỉ trong mọt cái ghế bành.
Hết thảy các bắp thịt mềm
ra đến nỗi hàm dưới
xệ xuống và miệng hả ra. Phương
pháp ấ thiệt hay, nhờ đó mà
Galli-Curci khỏi mệt, khỏi bị kích
thích tinh thần trước khi đóng
tṛ.
Năm lời khuyên dưới đây
sẽ giúp bạn học cách nghỉ ngơi.
1- Đọc cuốn sách hay nhất
về vấn đề ấy, tức là
cuốn 'Cho thần kinh căng thẳng
được di dưỡng' của bác
sĩ David Harold Frink.
2- Những lúc rảnh, bạn nên xả
hơi, nên để cho cơ thể
mềm như bún hoặc như một
chiếc vớ cũ. Khi làm việc, tôi
đặt một chiếc mũ màu nâu
trên bàn để luôn luôn nhớ
rằng thân thể phải mềm như
vậy. Nếu không có vớ th́ con mèo cũng
được. Bạn có thể bao
giờ ôm vào ḷng một con mèo
đương ngủ ngoài nắng không?
Khi nhắc nó lên, bạn có thấy đầu
đuôi cho tới chân nó rũ xuống
như cái khăn ướt không? Các du
già ở ấn Độ nói rằng chúng
ta phải nghiên cứu con mèo để
học nghê thuật nghỉ ngơi
tuyệt khéo của nó. Không bao giờ
mắc chứng mất ngủ, ưu
phiền, hay cưứng vị ung.
Nếu bạn học cách nghỉ ngơi
của nó th́ có lẽ cũng tránh
được những bịnh ấy.
3- Trong khi làm việc, nên kiếm mọi
tiện nghi cho thảnh thơi.Nên nhớ
rằng những bắp thịt của thân
thể mà căng thẳng th́ sinh đau lưng,
thần kinh mệt mỏi.
4- Mỗi ngày tự kiểm soát 4, 5
lần và tự hỏi: Ta có làm cho công
việc thành ra khó nhọc một cách vô
ích không? Ta có bắt bắp thịt làm
những cử động không ích
lợi ǵ cho công việc không?' Cách đó
sẽ giúp bạn tập được
thói quen nghỉ ngơi trong khi làm
việc.
5-Buổi tối, bạn lại tự xét,
tự hỏi câu này: 'Ta mệt tới
mức nào? Ta mệt, không phải là
tại công việc tinh thần mà do cách
làm việc của ta'. Daneil W. Josselyn nói:
'Muốn biết ban ngày làm việc
được nhiều chăng th́
tối đến, tôi xem xét tôi có
mệt hay không, không mệt là làm
nhiều, mệt nhiều là làm ít'. Ông
lại nói: 'Nếu tối đến, tôi
thấy mệt lắm hoặc quạu
quọ - quạu quọ tức là
thần kinh mệt rồi đó - th́
chức chắn là ban ngày tôi chẳng làm
được việc ǵ hết, về
lượng cũng như về
phẩm'. Nếu hết thảy những
người làm ăn học được
bài ấy th́ con số người
chết v́ bệnh huyết áp đang quá
tăng, chỉ hôm trước hôm sau
sẽ giảm liền. Mà những dưỡng
đường, những nhà thương
điên cũng sẽ khỏi phải
chật ních hạng bệnh nhân bị
lao và ưu phiền trừng phạt.
|
24- Các bà nội
trợ hăy tránh mệt mỏi để
được trẻ măi
Vừa đây, một
người cộng sự với tôi có
đến Boston, để sự một
buổi y khoa kỳ lạ nhất thế
giới. Phải, một lớp y khoa,
mỗi tuần mở một lần
tại Bệnh viện làm phúc Boston, trong
đó bệnh nhân học, trước
hết phải được khám
nghiệm thật kỹ lưỡng. Nói
cho đúng, đây là một bệnh
viện chữa thần kinh. Với tên chính
thức là 'Lớp thần kinh thực hành'
lớp học này được lập
nên để chữa những người
bứt rứt về nhiều chuyện
đén nỗi hoá điên. Đa số
bệnh nhân là những bà nội trợ
dễ bị xúc động.
Tôi xin kể ra đây trường
hợp đă khiến nhà thương
Boston mở lớp học nầy:
Năm 1930, Bác sĩ Joseph Pratt- học tṛ
của sơ William Osler - nhận thấy
rằng trong số bệnh nhân đến
khám bệnh, nhiều người trông vóc
dáng khỏe mạnh, mà lại chứa
triệu chứng của đủ cá
loại bệnh tật, một người
đàn bà tay c̣ng queo v́ bệnh 'sưng
khớp xương' không thể làm ǵ
được nữa. Một người
th́ ra vẻ đau đớn ê chề v́
bị 'ung thư dạ dày'. C̣ người
lại bị bệnh nhức đầu,
đau lưng, trong ḿnh lúc nào cũng
mệt mỏi. Trong họ, ta thấy ngay
là họ thất t́nh, đau đớn v́
bệnh năo. Song sau khi khám nghiệm
kỹ lưỡng th́ té ra các bộ
phận trong thân thể họ đều
vẫn hoàn toàn về phương
diện thể chất. Những thầy
thuốc thời xưa mà gặp họ
chắc phần đông sẽ tuyên
bố họ bị bệnh tưởng.
Nhưng bác sĩ Pratt biết rằng
nếu khuyên họ 'trở về và
đừng nghĩ đến bệnh
nữa' hẳn sẽ chẳng làm cho
họ khỏi đau đớn được.
Ông hiểu trong số ác bà đó
chẳng bà nào muốn ốm cả, và
nếu họ có thể dễ dàng quên
được những bệnh của
họ th́ họ đă làm rồi, há c̣n
đến xun ông khám nghiệm? Vậy
phải làm thế nào?
Ông liền mở lớp học này.
Mặc dầu có một số đồng
nghiệp nhạo báng hay thốt ra
những ư tưởng bi quan đối
với công cuộc của ông, ông cũng
cứ làm. Thế rồi ông thâu
hoạch được những kết
quả kỳ lạ! Trong 18 năm qua,
kể từ ngày lớp học khai trương,
hàng ngàn bệnh nhân chỉ theo học mà
khỏi bệnh. Nhiều học tṛ đă
chăm chỉ trong mấy năm liền,
nhưng là đi lễ nhà thờ
vậy. Người bạn tôi đă
được tực tiếp nói
chuyện với một bà đă theo
học trong chín năm không chỉ buoior nào.
Hồi bà đến dự buổi
học đầu, bà yên trí là bà bị
đâu thận và có những lúc tum đau
khó hiểu. Bà lo lắng, cáu kỉnh
để rồi, vui vẻ và khoẻ
mạnh lắm. Tuy bà đă có nhiều
cháu nội, trông bà chỉ vào trạc
tuổi bốn mươi.
Bà nói với bạn tôi: 'Trước
kia, tôi đă quá lo lắng về
chuyện gia đ́nh, lắm khi muốn
chết cho xong. Nhưng ở đây người
ta đă mở mắt giùm tôi và tôi
nhận thấy bứt rứt, lo lắng
là vô ích quá. Tôi đă học được
phương pháp giữ cho khỏi ưu
tư. Bây giờ tôi dám nói không ngoa
rằng đời tôi thật là nhàn
hạ'.
Bác sĩ Rose Hilferding, cố vấn y khoa
của lớp học này, cho rằng
một trong những phương pháp
để giảm bớt những ưu tư
là và lo sợ là hai 'bày tỏ và
thảo luận thẳng về những
mối ưu tư đó với người
ḿnh tín nhiệm. Chúng toio mởi bệnh
nhân đén d đâu để họ có
dụp bảy tỏ những buồn
phiền của họ, cho đến khi
họ thấy tâm thần nhẹ đi th́
thôi. Nếu cứu ngầm ngầm
uất ức không chứng bệnh
thần kinh trầm trọng. Chúng ta, cai cũng
cảm thấy và hiểu ḿnh. Chúng ta, ai
cũng cần tri kỷ'.
Ông bạn công sự với tôi đă có
dịp nhận thấy rằng khi một
người đàn bà có thể thổ
lộ tâm t́nh, người ấy
thấy nhẹ nhàng biết bạo. Người
đàn bà mà ông đă gặp có biết
bao nỗi buồn phiền về gia đ́nh.
Mới đầu, bà ta nói giọng run
run, nhưng dần dần bà trấn tĩnh
lại sau cùng đă cs thể nhoẻn
miệng cười. Lẽ cố nhiên là
bà đă kể những nỗi đau
khổ, những vấn đề khó khăn
không giải quyết được.
Nếu tinh thần của bà đă
thảy đổi, ấy chỉ v́ bà
đă than khổ với một người
và đă được trả lại
bằng một vài lời khuyên nhủ cùng
một chút t́nh cảm thành thực. Như
vậy, nghĩa là sự thay đổi
tinh thần, dầu sao, cũng chỉ do mănh
lực của những 'lời nói' gây nên
mà thôi.
Khoa phân tâm cũng căn cứ một
phần vào khả năng chữa
bệnh của lời nói. Từ thời
Freud đến nay, các y sỹ chữa
bệnh thần kinh đều biết
một bệnh nhân có thể thấy
bớt những nỗi thống khổ
ngấm ngầm, nếu được
kể nó ra với một người khác.
Có lẽ khi ta nói, ta đă thấu
triệt tính cách của những nỗi
thắc mắc của ta hơn chăng?
Đến nay chưa có ai có thể
giải thích chu đáo hiện tượng
tinh thần đó. Nhưng chúng ta đều
hiểu rằng khi ta được
'giải bày tâm sự' là ta thấy trong
người nhẹ nhơm liền.
Bởi vậy, mỗi khi cần giải
quyết một vấn đề làm cho
bạn xúc động, tại sao không
chọn một người thân để
tỏ bày tâm sự? Tôi không khuyên
bạn đó phải bực ḿnh. hăy
chọn một người đáng tin
cậy, thí dụ như một người
thân thích, một viên thầy thuốc,
một luật sư hay một linh
mục. Hẹn người ấy đến
một chỗ rồi nói: 'Tôi muốn
nhờ bạn khuyên tôi nên làm thế nào.
Tôi gặp một trường hợp khó
xử. Nếu bạn cho phép, toio sẽ
giăi bày và nhờ bạn chỉ tôi cách
xử sự cho phải lẽ. Bạn
ở ngoài ṿng, tất bạn sẽ sáng
suốt hơn tôi. Mà dầy bạn không
thể khuyên hay vạch rơ những
uẩn khúc của vấn đề đó,
bạn cũng giúp tôi rất nhiều khi
chăm chú nghe những điều mà tôi
thấy cần được giăi bày cùng
bạn'.
Phương pháp để giúp cho
những người thắc mắc, lo
lắng và cựu trí có cơ hội
thổ lộ tâm t́nh đă được
áp dụng trong lớp Thần kinh học
thực hành tại bệnh viện Boston.
Khi theo các buổi học, tôi đă ghi
được những quan điểm
sau đây và xin đem cống hiến các
bà nội trợ:
1- Đừng bới móc tính xấu
của người:
Lẽ cố nhiên, chồng bà chẳng
phải là người hoàn toàn. Nếu
ông ta là một ông thánh, th́ chắc
chắn đă chẳng lấy bà.
Phải không, quư bà? Một trong những
bệnh nhân theo lớp nói trên, một người
đàn bà bản tính bất măn nét
mặt cau có, giật ḿnh khi nghe thấy
người ta hỏi: 'Nói dại
chẳng may chồng bà qua đời trong
ngày hôm nay, bà sẽ làm ǵ?' bà ta
hoảng hồn và ngay hôn đó bà
thiếp lập bản thống kê đức
tính của đức lang quân. Trớ trêu
hơn nữa là bản thông kê ngày
lại rất dài. Tại sao bà lại không
bắt trước bà ấy, nếu bà có
cảm tưởng đă lấy phải
một ông chồng độc tài, tàn
bạo? Có thể bà sẽ nhận
thấy những 'đức tính' của
ông và sự tự nhủ rằng:
'Chồng ḿnh thế mà khá đáo để'.
2- Nên săn sóc đến ngừơi
láng giềng
Hăy tỏ ra thành thật yêu quí người
sống quanh ta. Có bà kia, tóng tính như
lửa, cau có như người có
bệnh và làm phách vô song, nên chẳng có
lấu một người bạn. Viên giám
đốc khuyên bà tưởng tượng
chuyện đời của người
đầu tiên bà gặp khi ra về.
Ngồi trên xe điện, bà ta bắt
đầu tưởng tượng trong
óc những khung cảnh về đời
tư của một vài hành khách cùng
đi chuyến xe với bà. Bà cố tưởng
tượng những thống khổ trong
đời tư của những người
đó. Rồi tự nhiên, bà lân la tṛ
chuyện với người nọ người
kia, với anh đồ tể, người
bán hàng tạp hoá, có lẽ duyên dáng và
mất những sự bực dọc xưa.
3- Trước khi đi ngủ, hăy
lập chương tŕnh làm việc hôm
sau:
Người ta nhận thấy trong số
những người theo học lớp này,
có nhiều bà nội trợ mải
sản sóc việc nhà đến nỗi
trông bơ phờ mệt mỏi. Các bà
thấy chẳng bao giờ hết và lúc
nào cũng lo lắng chạy thi với
kim đồng hồ. Đối với
những bà ấy, người ta khuyên
mỗi tối nên thảo một chương
tŕnh cho ngày mai. Kết quả là đến
nay, cac bà làm được nhiều
việc hơn mà lại ít mệt hơn.
Các bà cảm thấy khan khoái, nhẹ nhàng.
Hơn nữa, lại có th́ giờ để
nghỉ ngơi và đi dạo phố.
(Phụ nữ nào cũng vậy, phải
thu xếp sao cho mỗi ngày có được
vài phút để thoa ít phấn. Tôi tưởng
một nữ lưu cảm thấy ḿnh
đẹp, sẽ chẳng để ư
đến thần kinh hệ nữa).
4- Sau cùng nên tránh mệt nhọc và
bực dọc:
Bà nên nghỉ ngơi. Không ǵ làm cho bà
chóng già bằng sự tức bực và
mệt nhọc. Nó sẽ chôn vùi cái
sắc đẹp kiều diễm của
bà. Bất cứ thầy thuốc nào cũng
biết rằng muốn chữa bệnh
nhân bị bệnh thần kinh, trước
hết phải bắt họ hoàn toàn
nghỉ ngơi.
Các bà nội trợ lại càng phải
nghỉ ngơi, tiện nhất là các bà
muốn nghỉ lúc nào cũng được,
tuỳ ưm và có thể nằm nghỉ
ngay trên sàn nhà cũng tốt. Một sàn
gỗ cừng c̣n làm khoan khoải hơn
là đệm ḷ so. Quả vậy,
sản cứng làm cho xương sống
bớt mỏi.
Đây là một phương pháp
thực hành có thể áp dụng ở nhà.
Bà hăy thử thí nghiệm trong một
tuần, sẽ thấy tâm thần
nhẹ nhàng và sắc đẹp tươi
tắn như thế nào.
+Khi thấy mệt, nên nằm sấp
xuống sàn và cố vươn người
ra cho thật dài. Lăn người
từ chân tường này đến chân
tương kia càng hay. Làm như vậy
hai lần mỗi ngày.
+Nhắm mắt lại đồng
thời áp dụng phương pháp
của giáo sư Johnson. Nhẩm thầm:
'Mặt trời sáng trong, vạn vật tươi
thắm, dịu dàng, ta cũng hoà theo
nhịp sống thần tiên của vũ
trụ'.
+Cho rằng bà chưa thể nghỉ v́
một nồi cơm chưa chín hay canh chưa
sủi, bà vẫn có thể chọn
một chiếc ghế lưng tựa
bằng gỗ và thẳng. Bà hăy ngồi
thẳng tắp trên ghế như một
pho tượng Ai Cập hai bàn tay úp
xuống hai đùi.
+Kế đó, từ từ duỗi
thẳng những ngón chân, rồi để
cho chúng dăn gân ra. Sau, duỗi bắp chân,
rồi tuần tự đến những
bắp thịt khác rong cơ thể.
Đoạn để cho đầu
tự nhiên gập xuống, quay đi quay
lại ít lần, như 1 quả bóng
vậy.
+Trấn tĩnh tinh thần bằng cách hít
thở nhiều không khí, thong thả và
điều đặn. Những du già
ấn Độ nói rằng thở đều
và sâu là một phương pháp để
trấn tĩnh tâm thần tốt
nhất.
+Neen nghĩ đến những nét nhăn
trên mặt của các bà và t́m ra cách làm
cho chúng tiêu đi. Hăy làm cho những
đường răn trên trán hay ở góc
miệng dăn ra mỗi ngày hai làn. Cứ
như thế, các bà chẳng cần
phải đến viện để cho
người ta thoa bóp mặt nữa. Và
biết đâu, v́ bà thấy trong người
thư thái trở lại, những nét răn
ấy chẳng biến lúc nào không rơ?
|
25- Bốn tập quán
giúp bạn khỏi mệt
Bốn tập quán giúp bạn khỏi
mệt và khỏi ưu phiền khi làm
việc
Tập quán thứ
nhất: Đừng
để trên bàn một thứ giấy
tờ ǵ hết, trừ những giấy
tờ liên quan tới vấn đề
bạn đương xét.
Roland L. William, hội trưởng công ty
xe lửa miền Chicago và Tây Bắc khuyên:
'Đừng để giấy má chất
đống trên bàn, chỉ để
những giấy cần cho công việc
đương làm. V́ như vậy,
việc làm sẽ dễ dàng và được
rành mạch hơn. Đó là bước
đầu đưa tới hiệu năng'.
Nếu bạn đi thăm thư
viện của Quốc hội Washington,
bạn sẽ thấy trên trần có sơn
câu này của thi hào Pope:
'Thứ tự là công lệ đầu tiên
của Tạo hoá'.
Thứ tự cũng phải là công
lệ thứ nhất trong công việc làm
ăn nữa. Nhưng người ta có
theo luật ấy không? Không. Phần
đông họ để giấy má trên bàn,
hàng tuần không ngó tới. ÔNg chủ bút
một tờ báo ở New Orleans nói
với tôi rằng người thư kư
của ông một hôm dọn bàn ra
được một cái máy đánh
chữ mất từ hai năm!
Chỉ trông thấy cái bàn đấy
những thư từ chưa phúc đáp
cùng những tờ phúc bẩm, báo cáo ta
cũng đă rối trí, thấy mệt
óc và buồn bực rồi. Và nếu ta
luôn luôn khổ trí về chỗ c̣n 'hàng
triệu việc phải làm mà chưa có
th́ giờ làm' th́ chẳng những ta
sẽ buồn bực mệt nhọc mà
thôi đâu, ta c̣n có thể bị
chứng mạch máu căng, đau tim
hoặc vị ung nữa.
Bác sĩ nói 'Trong khi ông kể bệnh,
nhà thương kêu điện thoại
gọi tôi. Đáng lẽ đáp rằng
tôi c̣n mắc việc và lát nữa
sẽ trả lời th́ tôi quyết
định và trả lời liền: Tôi
luôn luôn giải quyết lập tức
mọi vấn đề, nếu có
thể được. Tôi vừa móc
điện thoại lại, th́ lại có
người khác kêu. Cũng là một
việc gấp nữa. Lần này tôi
phải bàn căi khá lâu, nhưng không v́ có
khách mà hoăn quyết nghị.
Lần thứ ba, một ông bạn đồng
nghiệp, hỏi ư tôi về một
bệnh nguy kịch... Khi đáp xong, tôi
quay lại, xin lỗi v́ để khách
đợi lâu, nhưng khách nét mặt khác
hẳn, hoan hỉ nói rằng: 'Có ǵ mà
xin lỗi, bác sĩ! Trong mười phút
mới qua tôi đă tự kiếm
được nguyên nhân bệnh của
tôi. Tôi sẽ trở về pḥng giấy
xét lại cách làm việc của tôi
mới được. Nhưng trước
khi ra về, xin bác sĩ cho phép tôi coi ngăn
kéo của ngài'.
Tôi bèn mở các hộc tủ ra, các
hộc đều rỗng không, trừ
những giấy mực để
trữ. Ông ta hỏi: 'Vậy giấy
tờ vè những việc bỏ dở, bác
sĩ để đâu?'. Tôi đáp không
có việc nào bỏ dở hết. Ông ta
lại hỏi đến những thư
chưa đáp. Tôi trả lời: 'Các thư
đều phúc đáp cả rồi. Quy
tắc của tôi là không để cho thư
nằm đó bao giờ hết. Nhận
được, tôi đọc hồi âm
cho cô thư kư chép liền'.
Sáu tuần sau, ông nọ mời bác sĩ
lại coi pḥng giấy của ḿnh. Ông ta
thấy thay đổi hẳn. Bàn
giấy của ông cũng vậy, ông
mở hộc tủ ra để bác sĩ
thấy không có công việc nào bỏ
dở và nói: 'Trước đây sáu
tuần, tôi có ba bàn giấy đặt
tại hai pḥng. Việc ngập tới
cổ, mà không bao giờ làm xong
được cả. Sau khi ở nhà bác
sĩ về, tôi liệng cả một xe
cam nhông những tờ phúc bẩm và
giấy má cũ đi. Bây giờ tôi làm
việc tại một bàn giấy.
Việc tới làm liền và không c̣n
thấy những đống giấy
tờ bỏ dở nó trừng trừng
ngó tôi, làm cho tôi buồn bực nữa.
Nhưng lạ nhất là tôi đă
khỏi hẳn bệnh. Bây giờ tôi
mạnh khỏe lắm'.
Charles Evans Hughes, trước kia làm Chánh
án Toàn án tối cao Mỹ quốc nói:
'Người ta không chết v́ làm
việc quá nhiều, mà người ta
chế v́ hoảng hốt và lo lắng
bởi việc nhiều. Phải, lăng phí
năng lực và lo lắng, v́ sợ không
bao giờ làm xong công việc của ḿnh'.
Tập quán thứ nh́:
Việc quan trọng và gấp th́
làm trước.
Henry L.Dougherty, một trong những kỹ
nghệ gia quan trọng của Mỹ
quốc nói rằng rất khó kiếm
được một người giúp
việc đủ hai năng lực dưới
đây, dù người cáo cấp cũng
vậy.
Hai năng lực vô giá đó là: thứ
nhất, biết suy nghĩ; thứ nh́,
biết thấy việc nào quan trọng
th́ làm trước.
Chàng 'nhăi con' Charles Luckman từ nghề
'cạo giấy' chỉ trong 12 năm leo lên
ghế hội trưởng Công ty
Pepsodent, lương mỗi năm 100.000
mỹ kim, và kiếm ngoài được
hàng triệu mỹ kim nữa. Ông nói
rằng thành công đó do sự tập
luyện hai năng lực mà H.L Dougherty
kể trên kia: 'Nhớ lại th́ hồi
từ mới đi làm, tôi đă có thói
quen dậy năm giờ sáng - v́ sáng
sớm tôi suy nghĩ sáng suốt hơn
những lúc khác- và lập chương
tŕnh làm việc cho ngày đó, việc nào
quan trọng nhất th́ làm trước'.
Franklin Bettger, người cừ khôi
nhất của Mỹ trong giới bảo
hiểm, không đợi tới năm
giờ sáng lập chương tŕnh công
việc trong ngày. ÔNg lập từ đêm
trước, tự hẹn ḿnh phải bán
được bao nhiêu vé bảo hiểm
ngày hôm sau. Nếu hôm sau không bán
được đủ số th́ vé
đọng lại đó sẽ cộng vào
chương tŕnh hôm sau nữa. Cứ
tiếp tục như vậy hoài.
Do kinh nghiệm, tôi thấy rằng ta không
thể luôn luôn theo đúng thứ tự
quan trọng của từng việc
được, nhưng dù sao lập
một chương tŕnh như vậy
tốt hơn nhiều là gặp đâu làm
đấy.
Nếu văn hào Bernard Shaw theo quy tắc
ấy một cách nghiêm khắc, có
lẽ ông đă thất bại trong công
việc trước tác và suốt đời
chỉ là thủ quỹ của một ngân
hàng. Chương tŕnh của ông là
viết mỗi ngày năm trang. Chương
tŕnh ấy và sự quyết ư thi thành
cho kỳ được, đă giúp ông
nổi danh, năm ṛng ră. CHín năm
dầu có thiệt là cay đắng v́
kết quả ông chỉ kiếm
được có 20 mỹ kim, trung b́nh
khoảng mọt xu một ngày!
Tập quán thứ ba:
Khi gặp một vấn đề,
nếu có đủ sự kiện
giải quyết rồi th́ phải
giải quyết ngay đi, đừng
hẹn tới mai.
Mông người học tṛ cũ của
tôi, ông H.P.Howell, nay đă quá cố, nói
với tôi rằn khi c̣n là một viên giám
đốc trong uỷ ban U.S.Steel, những
cuộc hội nghị của ông và các
bạn đồng nghiệp thường
kéo dài quá. Họ bàn căi rất nhiều
mà quyết định rất ít. Kết
quả, mỗi nhân viên phải ôm
từng chồng báo cáo về nhà để
nghiên cứu.
Sau, ông Howell đề nghị với
uỷ ban chỉ xem xét từng vần
đề một, rồi quyết định
ngay. Thế là hết do dự, hết
để lại lần sau. Uỷ ban có
thể quyết định phải
kiếm thêm sự kiện nữa,
hoặc làm việc ngày việc nọ,
hay không làm ǵ hết. Nhưng mỗi
vấn để đưa ra, phải
quyết định rồi mới qua
vấn đề khác. Kết quả
thiệt lạ lùng và mỹ măn: chương
tŕnh nghị sự rơ ràng quá, ngày nào
xong việc ngày ấy. Mỗi nhân viên
khỏi phải ôm từng chông báo cáo
về nhà, khỏi phải khổ tâm
về những vấn để chưa
giải quyết.
Quy tắc đó thiệt hay, chẳng
những cho Công ty U.S.Steel mà cả cho
bạn và tôi nữa.
Tập quán thứ tư: học tổ
chức, trao bớt quyền hành cho người
dưới để có th́ giờ
chỉ huy, kiểm soát,
Nhiều nhà kinh doanh chết sớm v́ không
biết cách giao uỷ trách nhiệm cho người
khác, nhất định làm lấy
hết thảy mọi việc. Kết
quả: bù đầu óc v́ tiểu
tiết, v́ lộn xộn, rồi sinh ra
hấp tấp, lo phiền, bực
bội. Tôi biết rằng khó học
được cách giao uỷ nhiệm cho
người khác. Riêng tôi, toio thấy khó,
khó ghê. Do kinh nghiệm, tôi cũng
biết rằng giao quyền cho những
người không xứng đáng tai
hại lắm. Nhưng khó th́ khó, kẻ
hữu trách cũng phải cố theo,
nếu muốn khỏi ưu tư, cáu
kỉnh và mệt nhọc. C̣n muốn
chết sớm th́ tuỳ ư.
Người nào tạo lập một hăng
lớn mà không học cách tổ
chức, uỷ bớt quyền, để
có th́ giờ chr huy, kiểm sát th́
khoảng 50, 60 tuổi sẽ mắc
bệnh đau tim và phải nghỉ
việc luôn. Bạn muốn tôi kể vài
thí dụ đặc biệt ư?
Th́ cứ mở báo, đọc cột
'Ai cáo' sẽ thấy
|
26- Làm sao diệt
nỗi buồn chán làm ta mệt nhọc
Làm sao diệt
nỗi buồn chán làm ta mệt
nhọc, ưu tư và uất
hận?
Một trong những nguyên nhân chính
của sự mệt nhọc là
nỗi buồn chán. Để
chứng minh, tôi xin kể chuyện cô
Alcice, thư kư đánh máy và tốc
kư,ở cùng đường với
tôi. Đêm đó, cô về nhà,
đau lưng như người
mỏi mệt. Mà cô mỏi mệt
thiệt. Cô nhức đầu, đau
lưng, dă dượi muốn đi
năm liền, không ăn uống ǵ
hết. Má cô dỗ dành... cô mới
chịu ngồi ăn. Giữa lúc
đó, điện thoại kêu: T́nh
thân nhân của cô mời cô khiêu vũ.
Mắt cô bỗng sáng ngời, tinh
thần cô bừng tỉnh liền.
Tới ba giờ sáng, về nhà, cô
chẳng mệt nhọc mảy may mà
c̣n vui tới nỗi không ngủ
được nữa.
Vậy buổi tối, khi có vẻ
mệt nhọc và cử động
uể oải, cô ta thiệt mệt
không! Chắc chắn là thiệt. Cô
ta mệt mỏi v́ cô chán ngán công
việc, có lẽ chán ngán cả
đời sống. Hàng triệu người
như cô Alice; bạn dễ thương
cũng là một trong những
ngừơi ấy đấy.
Ai cũng biết rằng tinh thần
buồn bă thường sinh ra mệt
nhọc nhiều hơn là sự
cố sức. Mấy năm trước,
ông Joseph E.Barrmack đăng ở
tạp chí 'Tâm lư báo' một bài
trong đó ông báo cáo vài thí
nghiệm về sự mệt
nhọc do buồn chán gây nên. Ông
bảo một nhóm sinh viên làm
những chắc nghiệm mà ông
biết trước rằng họ không
thích nhút nhát nào hết. Kết
quả? Họ thấy mệt
nhọc, buồn ngủ, bực
tức, cáu kỉnh và phàn nàn
rằng nhức đầu, mỏi
mắt, hoặc đau bao tử. Có
phải toàn là tưởng tượng
không? Không. Nghiên cứu kỹ, ông
Barnack thấy khi ta buồn chán, áp
lực của máu và số dưỡng
khí hít vào đều giảm, c̣n vui
thích làm việc th́ những cái
đó tăng liền.
Say mê làm việc hứng thú, rất
ít khi thấy mệt. Chẳng
hạn, mới rồi toio nghỉ hè
ở bên hồ Louisse, trong dăy núi
Canadian Rockies. Mấy ngày liền, tôi
câu cá trêm một ḍng suối,
phải len lỏi trong bụi cây cao,
trèo qua những cảnh đổ,
hằng tám giờ liền mà không
thấm mệt. V́ sao vậy? V́ tôi
hăng hái thích thú vô cùng. Tôi hănh
diện đă làm được
một thủ đoạn: câu
được sáu con cá lớn. Nhưng
nếu tôi chán ngán không muốn câu
th́ bạn thử đoán sẽ ra
sao? Tôi sẽ mệt lử sau khi trèo
gian nan ở trên núi cao hơn 2.000 thước.
Vậy sự chán nản có thể làm
cho ta mệt nhiều hơn là công
việc, dù công việc ấy
cực kỳ khó nhọc như leo núi
đi nữa. Lại như chuyện
ông S.H.Kingman Hội trưởng Công
nông Nă Đại bảo hội leo núi
Cadian Alpine Club cho vài người cán
bộ để huấn luyện
một đội binh leo núi. Ông
Kingman được lựa vào
số huấn luyện vuên ấy.
Theo lời ông th́ ông và các huấn
luyện khác - từ 42 tới 59
tuổi - dắt những người
lính trẻ tuổi qua những khu băng
tuyết mênh mông tới chân
những ngọn núi bích lập cao
chừng 40 thước rồi
dạy họ dùng thừng, bíu vào vách
đá nhẵn mà lần lên ngọn.
Họ leo hết ngọn này tới
ngọn khác. Sau 15 giờ leo trèo,
những thanh niên sung sức ấy,
những thanh niên mới tập
luyện sáu tháng trong một đội
cảm tử ấy, người nào
người nấy mệt lử.
Có phải tại một vài bắp
thịt không quen vận động mà
mệt chăng? Vô lư. V́ ai đă
ở trong một đội cảm
tử đều nhận rằng
bắp thịt nào cũng đă
được luyện hết.
Họ mệt lử v́ họ ngán leo
núi. Nhiều người mệt
tới nỗi lăn ra ngủ, không
kịp ăn. Nhưng các huấn
luyện viên ǵ gấp hai, bà
tuổi họ lại không mệt chút
nào. Họ ăn rồi, bàn tán hàng
giờ về những kinh nghiệm
trong ngày. Họ không mệt v́
họ thích công việc ấy.
Khi bác sĩ Edward Thordike ở Columbia
thí nghiệm về mệt nhọc,
ông dùng những chắc nghiệm làm
cho học sinh luôn luôn thích thú để
họ thức gần trọn một
tuần. Người ta kể lại
câu chuyện này của ông: 'Sự
chán nản là nguyên nhân độc
nhất giảm sức làm việc'.
Nếu bạn làm việc về tinh
thần mà thấy mệ th́ hcwa chác
đă phải v́ bạn làm nhiều
đâu, dễ thường v́
bạn làm nhiều đâu, dễ thường
v́ bạn làm quá ít đó. Chẳng
hạn, bạn thử nhớ
tuần trước, một hôm
bạn luôn luôn bị bất măn, thư
gởi đi không có hồi âm,
hẹn ḥ th́ lỡ, lo cái này, lo cái
nọ, không có cái ǵ nên thân
hết. Bặn chẳng làm được
ǵ cả, mọi việc trôi
chảy, bạn làm nhiều gấp
40 lần hơn trước, vậy
mà về nhà văn tươi như
hoa. Bạn đă kinh nghiệm như
vậy rồi chứ? Tôi cũng
vậy. Chúng ta đă học
được bài học này:
mệt nhọc thường không do công
việc mà di lo lắng, bất măn và
uất hận.
Trong khi viết cuốn này, tôi đi
coi diễn lại một nhạc
kịch vui rất lư thú của Jerome
Kerrn, nhan đề là Show Boat. Một
vai trong kịch, đại tá Andy nói:
'Những kẻ may mắn là
những kẻ có một việc làm
hợp ư'. Những kẻ đó may
mắn v́ họ có nhiều nghị
lực để làm việc ấy.
Đi một khúc đường
ngắn với bà vợ càu nhàu, có
thể mệt hơn là sánh vai đi
20 cây số với một gia nhân mà
ḿnh thương yêu.
Vậy phải làm sao? Xin bạn hăy
nghe câu chuyện của một
tốc kư trong một công ty dầu
lửa. Cứ mỗi tháng, cô ta
lại phải làm luôn trong nhiều
ngày một thứ việc chán nhát
trần ai là biên số và tên người
vào những giấy phép in sẵn. Công
việc đó chán đến nỗi
cô quyết định làm cho nó hoá
vui mới có thể sống mà
chịu nổi được. Cô nghĩ
ra cách đua với cô mỗi ngày.,
Buổi sáng, cô đếm xe bữa
ấy biên được bao nhiêu
tờ, rồi buổi chiều cô ráng
biên được nhiều hơn.
Cuối ngày cô cộng lại xem
được bao nhiêu tờ rồi
cô ráng bữa sau làm hơn số
đó. Kết quả là cô lập
kỷ lục hơn những cô
bạn đồng nghiệp. Và
rồi cô được lợi cái
ǵ? Lời khen. Không?... Lời
cảm ơn?không..... Thăng
cấp? Không... Tăng lướng 'đúp'?
Không... nhưng được
khỏi thấy mệt v́ chán ngán.
Nhờ vậy tinh thần cô hăng
hái. V́ ráng hết sức làm cho
một công việc chán nản thành
ra vui thích, nên có thấy có nhiều
nghị lực hơn, và những lúc
rảnh được vui vẻ hơn,
hứng thú hơn. Tôi được
biết chuyện của cô v́ tôi
đă... cưới cô làm vợ.
Dưới đây là một
chuyện cô thư kư khác luôn luôn hành
động như thể vốn thích
công việc của ḿnh. Trước
kia cô thường càu nhàu về công
việc, nhưng sau cô thôi hẳn. Tên
cô là Vallie G.Golden. Cô kể:
'Trong sở có bốn cô thư kư,
mỗi cô đánh máy cho vài ông
chủ sự. Nhiều phen chúng tôi túi
bụi v́ việc. Có lần, một
ông phó giám dốc bắt tôi đánh
lại một bức thư dài, nhưng
tôi không tuân lệnh. Tôi ráng chỉ
cho ông ta rằng bức thư đó
có thể sửa lại được,
th́ không cần đánh lại. Ông
ta liền đáp nếu tôi không
chịu đánh lại th́ tôi sẽ
kiếm ngừơi khác! Tôi nghe mà
muốn nổi doá. Thề rồi
trong khi đánh lại bức thư
kia, đột nhiên tôi nghĩ
rằng có bao nhiêu người khác
chờ sẵn, chực nhẩy vào
chiếm chỗ tôi đang làm. Tôi
lại nghĩ rằng người ta
trả lương cũng chỉ
để tôi làm công việc ấy.
Nghĩ vậy, tôi thấy dễ
chịu hơn. Th́nh ĺnh tôi nẩy
ra cái ư nên làm như ḿnh thích công
việc, dù thiệt tâm ḿnh ghét nó.
Sau đó toio thấy một điều
quan trọng, là nếu tôi làm
việc như tôi thật tâm thích nó,
th́ rồi tôi thích nó một vài
phần được.
Tôi cũng lại thấy rằng vui
vẻ làm th́ công việc mau xong, thành
thử bây giờ ít khi tôi phải
ở lại trễ. Nhờ có thái
độ ấy, tôi được
đắc lực và khi một ông
chủ cần một thư kư riêng,
ông ta yêu cầu tôi giúp - v́ ông
bảo tôi không có thói cằn
nhằn! Vậy tôi đă t́m
được chân lư này: Thái độ
tinh thần có một năng lực
mạnh mẽ. Và sự ấy vô cùng
quan trọng đối với tôi. Nó
đă hóan cải đời tôi
một cách lạ lùng'.
Như thế, té ra cô Vallie Golden
đă vô t́nh theo triết lư
'giải hoá thiệt'. Giáo sư
William James khuyên ta 'làm bộ như
chúng ta can đảm, rồi chúng ta
sẽ thấy can đảm, 'làm
bộ như' chúng ta sung sướng
rồi ta sẽ sung sướng. 'Làm
bộ như' bạn đă thích công
việc của bạn và sự gaiar
đó sẽ làm cho bạn thấy thích
thiệt, bớt mệt, bớt lo
lắng.
Mấy năm trước, anh Harlan A.
Howard đă có một quyết định
làm thay đổi hẳn đời
anh. Anh quyết làm cho công việc
buồn tẻ của anh thành ra vui thích.
Mà công việc của anh đáng chán
thiệt: rửa chén, cọ bàn và
dọn kem tại pḥng ăn moot trường
đại học, trong khi các sinh viên
cùng trạc tuổi anh học vui
vẻ đá banh hoặc đùa
bỡn. Anh ghét công việc của
anh lắm, nhưng đă không
thể bỏ nó được, anh
nhất quyết giải trí, nhưng
đă không thể bỏ nó
được, anh nhất quyết
giải trí bằng cách nghiên cứu
làm kem cách nào? Bằng những
thức ǵ? Tại sao có kem ngon, có
kem dở? Anh nghiên cứu về phương
diện hoá học rồi anh thành
một sinh viên giỏi nhất trong
những giờ hoá học. Anh thích
học thực phẩm tới
nỗi sau anh vào đại học
Masschesets và giỏi nhất về môn
'thực phẩm chuyên môn dụng
ngữ'. Khi hăng bán ca cao ở
Nữu ước treo một giải
100 Mỹ kim để thưởng bài
luận nào hay nhất về cách dùng
ca cao, gai giật giải, bạn
biết không? Đúng. Chính là anh
Harlan Howard. Mà cuộc thi ấy
mở chúng cho hết thảy sinh viên
các trường đại học.
Thấy khó kiếm việc làm quá,
anh mở một pḥng thí nghiệm và
nghiên cứu về vi trùng học
ngay trong hầm nhà anh tại
Massachussets. ít lâu sau, một đạo
luật ra, bắt buộc các nhà bán
sữa phải khai số vi trùng trong
sữa trước khi bán. Mười
bốn công ty bán sữa ở Ambert
nhờ anh việc đó và anh
phải mướn thêm hai người
phụ tá.
Thử đoán coi hai mươi lăm
năm nữa, anh Howard sẽ ra sao? Lúc
đó, những người hienej nay
chế tạo thực phẩm sẽ
về hưu hoặc chết, nhường
chỗ cho những thanh niên đầy
nhiệt thuyết và sáng kiến.
Vậy hai mươi lăm năm
nữa, chắc chắn anh sẽ thành
một người có uy quyền
trong nghề, c̣n một sóo bạn
học của anh mà hồi trước
anh phải dọn keom hầu, sẽ
thất nghiệp để mà chua xót,
nguyền rủa chính phủ và phàn
nàn không gặp thời. Nhưng anh
Harlan A. Howard chắc chắn đă không
gặp thời, nếu anh đă không
quyết định làm cho công
việc buồn chán của anh thành
ra có hứng thú.
Mấy chục năm trước, có
một thanh niên khác tên Sam, rất chán
cái việc phải đứng
suốt ngàu tiện bù loong trong
một xưởng nọ. Anh
muốn bỏ, nhưng sợ khó
kiếm được việc khác.
Đă bắt buộc phải làm công
việc buồn tẻ này, nên anh
quyết làm cho nó hoá vui. Và anh thi
đua với một bạn thợ máy
ngồi bên. NGười này phải
dũa bù loong nhăn, c̣n anh phải
tiện nó cho đường
trực kính đúng kích tấc. Hai
người thỉnh thoảng
lại đổi máy lẫn nhau
để xem ai được
nhiều bù loong.
Về sau, viên đốc công
thấy Sam vừa nhanh vừa khéo bèn
cho anh một việc khác nhiều lương
hơn. Từ đó, anh leo hết
cấp này đến cấp khác. Ba
chục năm qua, anh Sam Vauclain thành
Hội trưởng công ty đóng
đầu máy xe lửa Baldwin. Nhưng
khi xưa, nếu anh không biết làm
cho công việc buồn tẻ thành ra
hứng thú, có lẽ bây giờ anh
vẫn c̣n là chú thợ máy quèn.
Ông H.V.Kaltenborn, nhà phê b́nh tin tức
nổi danh tren đài phát thanh, cũng
đă có lần phải áp dụng
phương sách đó. Lúc ấy ông
22 tuổi, muốn qua chơi Châu Âu,
bèn xin chăn muôn ḅ trên một
chiếc tàu chở ḅ. Sau khi đạp
xe máy ṿng quanh nước Anh, ông
tới Ba lê th́ vừa hết
tiền. ÔNg liền cầm chiếc
máy chụp h́nh lấy năm mỹ
kim, để lấu tiền
đăng lời rao t́m việc trên
báo The New Yor Herald xuất bản
ở Balê. Tiếp đó, ông
được một chân bán kính
thực thể. Nếu bạn vào
khoảng tuổi 40 tôi chắc
bạn c̣n nhớ nhữn kính
thực thể tho sơ hồi đó,
mà ta thường đưa lên
mắt để ngó hai h́nh giống
nhau như in, đặt ở trong ông
kính. Nh́n vào th́ hai h́nh chồng lên
như thành một, làm ta cảm tưởng
h́nh đó có bề sâu và bề xa.
Vậy ông Kaltenborn bắt đầu
đi từng nhà ở Ba Lê để
bán những kính ấy cho những người
Pháp mà ông không biết nói tiếng
của họ. Vậy mà ngay trong năm
đầu, ông đă thâu được
5.000 mỹ kim huê hồng và nổi
danh là tay bán báo dạo kiếm
được nhiều tiền
hạng nhất hồi ấy. ÔNg nói
với tôi rằng kinh nghiệm
ấy có ích cho ông hơn một năm
học ở Đại học
đường Harward và giúp ông phát
triển một đức tính để
thành công là đức tự tín. ÔNg
tin chắc có thể bán cho các bà
nội trợ Pháp bất kỳ món
ǵ, cả những tờ báo cáo
về Đại hội nghị Liên
Hiệp Quốc viết bằng
tiếng Anh nữa.
Kinh nghiệp đó đă giúp ông
hiểu rơ dời sống người
Pháp. Sau này, ông lại thấy
tự hiểu biết đó
thiệt là vô giá, khi ông m cái
việc b́nh phẩm trên đài phát
thanh những tin tức ở Châu Âu.
ÔNg làm cách nào mà tài t́nh như
vậy, nhất là khi không biết nói
tiếng Pháp? Thưa rằng thế
này: ÔNg xin chủ hăng kính viết
cho một câu tiếng pháp chào khác,
rồi ông học thuộc câu
ấy. Ông đi từng cửa, kéo
chuông. Và khi gặp bà chủ nhà, ông
đọc câu tiếng Pháp với
một giọng kỳ dị tới
nỗi bà nào cũng tức cười.
Rồi ông đưa kính và h́nh cho bà
nọ. Nếu bà ta hỏi câu ǵ th́
ông rút cổ, đáp: 'Người
Mỹ... Người Mỹ'. Rồi
dở nón, chỉ vào một
miếng giấy trong dán trong đó,
có chép đúng câu tiếng Pháp mà ông
đă học để chào khách. bà
chủ nhà cười, ông cũng cười,
và lại đưa bà ta coi thêm h́nh.
Ông thú thiệt công việc bán kính
ấy không dễ dàng đâu. Ông
kiếm ăn được, nhờ
có mỗi một đức tính là
quyết làm cho công việc hoá ra có
hứng thú. Mỗi sáng, trước
khi ông đi ngó trong gương và
tự khuyến khích: 'Này, Kaltenborn,
nếu muốn có cơm ăn, anh
phải làm công việc ấy. Anh
đă phải làm nó th́ tạo sao không
vui vẻ mà làm? Sao không tưởng
tượng rằng mỗi khi anh kéo
chuông, là anh đóng vai tṛ trên sân
khấu và có nhiều khán giả ngó
anh? Mà nghĩ kỹ, việc anh làm
đó cũng tức cười, khác
chi một tṛ hề trên sân khấu.
Vậy tại sao không hăng hái vui
vẻ đóng tṛ đi?'.
Chính nhờ lối đóm, ông đă
làm cho một công việc ông vừa
sợ vừa ghét hoá ra một
việc thú và rất có lợi.
Khi nghe tôi hỏi ǵ nên khuyên
những thanh niên Mỹ hăng hái
muốn thành công, ông đáp: 'Có,
tự chiến đấu với
họ mỗi buổi sáng. Người
ta nói nhiều về sự quan
trọng của thể dục, nhưng
chúng ta c̣n cần luyện tinh
thần hơn. Mỗi buổi sáng chúng
ta phải tự khuyến khích can
đảm làm việc cả ngày'.
Phương pháp tự khuyến khích
ấy ngớ ngẩn, nông nổi và
ngây thơ ư? Không đâu. Trái
lại, nó là tinh tuư của một
triết lư sâu xa:'tinh thần của
ta ra sao th́ đời ta như
vậy'. Lời đó bây giờ cũng
vẫn đúng như 18 thế
kỷ trước, khi Marc Aurele
viết, lần đầu tiên trong
cuốn 'Trầm tư' của ngài:
'Tinh thần ta ra sao th́ đời ta
như vậy'.
Mỗi ngày tự khuyên tự
nhủ một giờ, bạn có
thể hướng tinh thần
của bạn tới sự can đảm,
hạnh phúc, nghị lực và b́nh tĩnh.
Khi nuôn những tư tưởng chân
chính, sẽ thấy công việc
đỡ chán nhiều. Ông chủ
của bạn muốn bạn yêu
nghề, để ông thâu được
nhiều tiền hơn. Nhưng hăy
quên cái muốn của họ đi mà
chỉ nghĩ đến cái lợi
của bạn khi bạn yêu công
việc hơn lên. Bạn nên nhớ
rằng tinh thần ấy có thể
làm cho hạnh phúc trong đời
bạn tăng lên gấp đôi v́
ta chỉ dùng phần nửa
những đức tính của ta
để làm việc. Nếu bạn
không t́m hạnh phúc trong khoảng
thời gian ấy th́ không bao giờ
c̣n gặp nó nữa. Bạn lại
nên nhớ rằng khi ta biết thích
công việc của ta, ưu tư
tất phải tiêu tan, chưa kể
đến ự có lẽ được
tăng cấp, tăng lương. Dù
chẳng được như
vậy th́ bạn cũng đă đỡ
mệt nhiều, vui vẻ hưởng
những giờ nhàn rỗi.
|
|
27- Bạn không
ngủ được ư? Đừng
khổ trí v́ vậy!
Khi mất ngủ bạn có lo không?
Chắc có. Vậy bạn nên biết
chuyện ông Samuel Untermeyer, nhà luật sư
nổi danh khắp toàn cầu. Suốt
đời ông ta không bao giờ được
ngủ trọn đêm!
Khi c̣n đi học, ông đă lo về
hai bệnh: suyễn và mất ngủ. Ông
không trị được hai bệnh
ấy, nên ông nhất quyết lợi
dụng chứng mất ngủ của ông.
Chỉ có cách đó là diệu nhất.
Vậy đáng lẽ trằn trọc xoay
trở trên giường và lo lắng
để hại cho thần kinh, ông
ngồi phát dậy và học. Kết
quả? Th́ đây, ông giật được
hết những danh dự trong các lớp
ông theo và thành một thần đồng
ở Nữu Ước Đại
học đường.
Khi ông bắt đầu làm luật sư,
bịnh mất ngủ ông vẫn c̣n. Nhưng
ông không lo. Ông nói: 'Trời sẽ lo cho
ta'. Mà thiệt vậy. Mặc dầu
ngủ rất ít, ông vẫn khoẻ
mạnh và đủ sức làm việc
nhiều cũng như bất cứ
vị luật sư trẻ tuổi nào
ở Nữu Ước. Và c̣n nhiều hơn
là khác, v́ trong khi họ ngủ th́ ông làm
việc!
Hồi 21 tuổi, ông đă kiếm
được 75.000 mỹ kim mỗi năm,
khiến nhiều luật sư trẻ
tuổi đă đến toà để
học phương pháp. Năm 1931, trong
một vụ căi, ông kiếm một
triệu mỹ kim trả hết một
lần - có lẽ cổ kim chưa có
một vị luật sư nào thù kim
nhiều đến thế/
Ông luôn luôn mất ngủ- đọc sách
đến nửa đêm - năm giờ
sáng đă dậy và bắt đầu
đọc thư cho thơ kư đánh máy.
Lúc mọi người bắt tay vào
việc, ông đă làm gần xong nửa
công việc hôm đó. Không bao giờ
được ngủ trọn đếm
mà ông thọ 81 tuổi. Nhưng nếu
ông thắc mắc lo lắng về
bệnh mất ngủ th́ có lẽ
chết sớm lâu rồi.
Chúng ta bỏ một phần ba đời
sống để ngủ mà ta biết
rằng ngủ là một thói quen, một
trạng thái nghỉ ngơi để cho
cơ thể bồi bổ lại sức
lực, nhưng ta chớ hề biết
mỗi ngày mỗi người phải
ngủ bao nhiêu giờ, ta cũng không
biết ngủ có thiệt là cần
thiết không nữa!
Bạn cho là lạ lùng ư? Xin bạn hăy
nghe đây. Trong cuộc đại
chiến thứ nhất, một người
lính Hung Gian Lợi tên là Paul Kern, bị
một phát đạn xuyên qua óc ngay
giữa trán. Khi vết thương lành
rồi th́ lạ lùng thay, người
đó mất hẳn ngủ. Các bác sĩ
dùng đủ phương thuốc
ngủ, thuốc mê, cả phép thôi miên
nữa, nhưng vẫn vô hiệu. Anh ta
vẫn không sao ngủ được, không
sao thấy buồn ngủ như xưa.
Thấy vậy, các bác sĩ đoán
chắc anh ta không thể sống lâu. Nhưng
anh ta cười, cho là nói bậy,
rồi vẫn làm việc và vẫn
sống rất mạnh mẽ nhiều năm.
Anh Paul Kern cũng nằm lên giường
ngủ, rồi nếu không chợp
mắt đi được th́ cứ
mặc, đừng thèm nghỉ tới nó.
Cô tự nhẩm như vậy: 'Nếu
không ngủ được th́ cũng cóc
cần, ta có thức tới sáng cũng
chẳng làm sao!' Rồi nhắm mắt
lại nói 'Cức nằm thế này mà
chẳng lo nghĩ ǵ cả, th́ cũng
khỏe rồi'.
'Theo đúng như vậy, rồi sau hai
tuần, tôi đặt ḿnh nằm là
ngủ được. Không đầy
một tháng tôi ngủ mỗi đêm
được 8 giờ và bộ thần
kinh của tôi trở lại b́nh thường'.
Vậy không phải chứng mất
ngủ làm hại cô Ira Sangde mà chính là
nỗi lo lắng về chứng ấy nó
hại cô.
Bác sĩ Nathaniel Kleimar, giáo sư ở
Đại học đường Chicago,
đă nghiên cứu nhiều hơn ai
hết về sự ngủ, và nhờ
vậy đă nổi danh khắp thế
giới. Ông tuyên bố rằng chưa
thấy một ai chết về chứng
mất ngủ. Tất nhiên, người
ta có thể quá lo lắng về chứng
đó, rồi sanh lực mỗi ngày
một suy kém đi, khiến cho vi trùng
được dịp huỷ hoại cơ
thể. Nhưng nếu vậy, nguyên do cái
chết cũng là tại lo lắng
chớ nào phải mất ngủ!
Bác sĩ Kleitman cũng nói rằng
những lo v́ mất ngủ, thường
lại ngủ nhiều hơn là họ tưởng.
Những kẻ bực tức càu nhàu:
'Toio thức suốt đêm hôm qua!' Có
thể là những người đă
ngủ nhiều mà không ngờ. Chẳng
hạn, Herbert Spencer, một triết gia
của thế kỷ trước, ở
độc thân cho tới già tại
một nhà trọ, đă làm cho mọi người
ngán v́ ông luôn luôn phàn nàn về
thiếu ngủ. Ông nhồi bông g̣n vào
lỗ tai để nghe tiếng động
và để bộ thần kinh được
yêu tĩnh. Có khi ông dùng nha phiến cho
dễ ngủ. Một đêm, ông ngủ
chung pḥng tại lữ quán với giáo sư
Sayce ở trường Đại học
Oxford. Sáng hôm sau, ông phàn nàn đă
thức trắng đêm. Sự thiệt
th́ chính giáo sư Sayce thức trắng
đêm đó, v́ tiếng 'kéo gỗ'
của Spencer đă làm cho ông ta không
ngủ được.
Điều kiện thứ nhất để
ngủ ngon là phải thấy được
yên ổn. Chúng ta cần cảm tưởng
rằng có một quyền lực nào
đó quản một nhà thương
điên, đă chú trọng vào điểm
ấy trong một năm kinh nghiệm
dạy tôi muốn ngủ ngon th́ không ǵ
bằng tụng niệm. Tôi hoàn toàn
đứng về phương diện y
học mà nói vậy. Đối với
người thường tu niệm, đó
là một cách hiệu nghiệm nhất,
tự nhiên nhất để tâm hồn
được yên tĩnh, thần kinh
được nghỉ ngơi. Phó cho
trời, tới đâu hay tới đó'.
Nhưng nếu bạn không phải là tín
đồ tôn giáo, lại phải suy nghĩ
nhiều nỗi khó khăn, bạn nên
học cách nghỉ ngơi bằng
những phương pháp ngoại khoa. Bác
sĩ Harold Fink, tác giả cuốn:
'Nghỉ ngơi cho thần kinh khỏi căng
thẳng' cho rằng cách hiệu
nghiệm nhất là nói chuyện với
cơ thể ta. Theo bác sĩ, lời nói
là ch́a khoá của mọi cách thôi miên: và
khi banh luôn mất ngủ, chính là v́
bạn tự kỷ ám thị rằng
bạn sẽ không sao ngủ được.
Để trị bịnh ấy, bạn
phải phá sức thôi miên đó đi.
Muốn vậy, bạn hăy nói với các
bắp thịt của bạn rằng:
'Duỗi ra- duỗi ra- xả hơi và
nghỉ ngơi'. Bạn đă biết
rằng óc và gân cốt không nghỉ ngơi
được khi bắp thịt ta căng
thẳng. Vậy chúng ta muốn ngủ,
phải bắt đầu bắp thịt
trước đă thi hành và thấy công
hiệu - đặt một chiếc
gối dưới đầu gối
để hai chân được nghỉ
ngơi, khỏi căng thẳng; dưới
cánh tay cũng đặt những
chiếc gối nhỏ như vậy.
Rồi nói với cánh tay cũng đạt
những chiếc gối nhỏ như
vậy. Rồi nói với hàm răng,
mắt, chân: 'Duỗi ra'. Ta sẽ ngủ
lúc nào không hay. Tôi đă thí nghiệm phương
pháp ấy, thiệt hiệu nghiệm.
Nếu bạn bị chứng mất
ngủ, bạn nên mua cuốn sách của
bác sĩ Fink, vừa nói trên kia. Tôi
mới thấy có mỗi cuốn đó là
vừa vui, dễ đọc mà lại
vừa chỉ một phương
thuốc công hiệu.
Một cách trị bệnh mất ngủ
vào hạng nhất là vận động
cơ thể mệt, như: làm vườn,
bơi lội, chơi các môn thể thao,
hoặc làm một công việc nặng
nhọc. Ông Théodere Dreiser đă dùng cách
ấy. Khi ông c̣n là một tác giả
trẻ tuổi hăng hái, ông lo lắng
v́ mất ngủ, cho nên ông xin một công
việc nặng nhọc tại Sở
Hoả xa trung ương ở Nữu
Ước.
Sau một ngày vặn ốc và trải
đá trên đường rầy, ông
mệt tới nỗi ngă gục trong
bữa ăn.
Nếu chúng ta mệt lắm, vừa
đi chúng ta vừa ngủ được.
Hồi tôi 13 tuổi, ba tôi đi theo
một xe heo tới Saint Joe ở Missouri. V́
ba tôi có hai tấm vé xe lửa đi
khỏi trả tiền. Người bèn
dắt tôi theo. Từ hồi nhỏ, tôi
chưa được tới một châu
thành nào có trên 4.000 người. Khi
tới tỉnh Joe - một châu thành 60.000
người, tôi vui thích vô cùng. Tôi
thấy những nhà lầu chọc
trời, cao sáu từng, và một kỳ
quan trong các kỳ quan, là cái đầu
xe máy điện. Bây giờ tôi nhắm
mắt lại mà c̣n thấy và nghe
được chiếc toa xe ấy
chạm. Tâm hồn tôi chưa bao giờ
bị kích thích đến thế. Sau
một ngày mê mẩn, tôi cùng với ba tôi
lên xe trở về Kavenwood. Tới đây
hồi hai giờ khuya, lại phải
đi ngựa khoảng bẩy cây số
nữa mới tới trại. và đây
là đoạn kết của câu
chuyện. Tôi mệt quá, vừa đi
vừa ngủ, vừa mơ màng. V́ đă
quen, tôi ngủ trên lưng ngựa mà không
sao hết. Bởi vậy mới co c̣n
sống đến ngày nay đê kể
chuyện cho bạn nghe.
Khi người ta mệt quá th́ dù
sấm sét bên tai hay ở giữa
cảnh bom đạn người ta cũng
cứ ngủ được như thường.
Bác sĩ Foster Kennedy, nhà thần kinh
học trứ danh, nói với tôi rằng
khi đội binh thứ năm của Anh
rút lui năm 1918, ông thấy nhiều chú
lĩnh mệt tới nỗi lăn ra
đất, mê man như chết. Ông
lấy ngón tay vạch mí mắt họ mà
không hề tỉnh dậy. Tṛng mắt
họ luôn luôn đưa lên. ÔNg nói:
'Từ ngày ấy, mỗi lần khó
ngủ ông lại đưa ngược
tṛng mắt lên và chỉ vài giây sau, tôi
bắt đầu hiu hiu buồn ngủ.
Phản ứng đó rất tự nhiên,
không có chi kiểm sát được'. Chưa
có người nào tự tử bằng cách
nhịn ngủ hết, mà sau này chắc
cũng không có ai dùng cách ấy. Hễ
buồn ngủ th́ tự nhiên phải
ngủ, có nghị lực mạnh tới
đâu cũng không chống lại
được. Hoá công cho ta nhịn
uống, nhịn ăn được lâu
hơn là nhịn ngủ.
Nói đến tự tử, tôi nhớ
đến trường hợp mà bác sĩ
H.C Link kể trong cuốn 'Khám phá
loại người'. Ông bây giờ làm
phó hội trưởng Hội Tâm lư và
ông đă phỏng vấn nhiều người
ưu tư, thần kinh suy nhược.
Trong chương 'Làm sao thắng nỗi
sợ sệt và ưu tư', ông kể
chuyện một bệnh nhân muốn
tự tử. Bác sĩ biết rằng có
giảng giải lư luận cũng
chỉ hại thêm, nên ông bảo y:
'Nếu ông nhất quyết muốn
tự tử th́ ông cũng nên tự
tử một cách anh hùng chứ! Ông
chạy ra chung quanh những căn phố
này cho tới khi nào mệt quá mà lăn
ra chết th́ thôi'.
Người bệnh thử làm theo, không
phải một lần mà nhiều
lần, nhưng lần nào cũng
thấy tinh thần khoan khoái hơn, c̣n cơ
thể th́ tất nhiên là mỏi nhừ.
Tới đêm thứ ba, kết quả hoàn
toàn như ư muốn của bác sỹ: Y
mệt và cơ thể ră rời tới
nỗi ngủ say như khúc gỗ. Say y
nhập một hội thể thao, bắt
đầu luyện tập để
đua về nhiều môn, và thấy
đời sống vui quá, muốn
sống hoài!
Chương XXVII
Bạn không ngủ được ư?
Đừng khổ trí v́ vậy!
Khi mất ngủ bạn có lo không?
Chắc có. Vậy bạn nên biết
chuyện ông Samuel Untermeyer, nhà luật sư
nổi danh khắp toàn cầu. Suốt
đời ông ta không bao giờ được
ngủ trọn đêm!
Khi c̣n đi học, ông đă lo về
hai bệnh: suyễn và mất ngủ. Ông
không trị được hai bệnh
ấy, nên ông nhất quyết lợi
dụng chứng mất ngủ của ông.
Chỉ có cách đó là diệu nhất.
Vậy đáng lẽ trằn trọc xoay
trở trên giường và lo lắng
để hại cho thần kinh, ông
ngồi phát dậy và học. Kết
quả? Th́ đây, ông giật được
hết những danh dự trong các lớp
ông theo và thành một thần đồng
ở Nữu Ước Đại
học đường.
Khi ông bắt đầu làm luật sư,
bịnh mất ngủ ông vẫn c̣n. Nhưng
ông không lo. Ông nói: 'Trời sẽ lo cho
ta'. Mà thiệt vậy. Mặc dầu
ngủ rất ít, ông vẫn khoẻ
mạnh và đủ sức làm việc
nhiều cũng như bất cứ
vị luật sư trẻ tuổi nào
ở Nữu Ước. Và c̣n nhiều hơn
là khác, v́ trong khi họ ngủ th́ ông làm
việc!
Hồi 21 tuổi, ông đă kiếm
được 75.000 mỹ kim mỗi năm,
khiến nhiều luật sư trẻ
tuổi đă đến toà để
học phương pháp. Năm 1931, trong
một vụ căi, ông kiếm một
triệu mỹ kim trả hết một
lần - có lẽ cổ kim chưa có
một vị luật sư nào thù kim
nhiều đến thế/
Ông luôn luôn mất ngủ- đọc sách
đến nửa đêm - năm giờ
sáng đă dậy và bắt đầu
đọc thư cho thơ kư đánh máy.
Lúc mọi người bắt tay vào
việc, ông đă làm gần xong nửa
công việc hôm đó. Không bao giờ
được ngủ trọn đếm
mà ông thọ 81 tuổi. Nhưng nếu
ông thắc mắc lo lắng về
bệnh mất ngủ th́ có lẽ
chết sớm lâu rồi.
Chúng ta bỏ một phần ba đời
sống để ngủ mà ta biết
rằng ngủ là một thói quen, một
trạng thái nghỉ ngơi để cho
cơ thể bồi bổ lại sức
lực, nhưng ta chớ hề biết
mỗi ngày mỗi người phải
ngủ bao nhiêu giờ, ta cũng không
biết ngủ có thiệt là cần
thiết không nữa!
Bạn cho là lạ lùng ư? Xin bạn hăy
nghe đây. Trong cuộc đại
chiến thứ nhất, một người
lính Hung Gian Lợi tên là Paul Kern, bị
một phát đạn xuyên qua óc ngay
giữa trán. Khi vết thương lành
rồi th́ lạ lùng thay, người
đó mất hẳn ngủ. Các bác sĩ
dùng đủ phương thuốc
ngủ, thuốc mê, cả phép thôi miên
nữa, nhưng vẫn vô hiệu. Anh ta
vẫn không sao ngủ được, không
sao thấy buồn ngủ như xưa.
Thấy vậy, các bác sĩ đoán
chắc anh ta không thể sống lâu. Nhưng
anh ta cười, cho là nói bậy,
rồi vẫn làm việc và vẫn
sống rất mạnh mẽ nhiều năm.
Anh Paul Kern cũng nằm lên giường
ngủ, rồi nếu không chợp
mắt đi được th́ cứ
mặc, đừng thèm nghỉ tới nó.
Cô tự nhẩm như vậy: 'Nếu
không ngủ được th́ cũng cóc
cần, ta có thức tới sáng cũng
chẳng làm sao!' Rồi nhắm mắt
lại nói 'Cức nằm thế này mà
chẳng lo nghĩ ǵ cả, th́ cũng
khỏe rồi'.
'Theo đúng như vậy, rồi sau hai
tuần, tôi đặt ḿnh nằm là
ngủ được. Không đầy
một tháng tôi ngủ mỗi đêm
được 8 giờ và bộ thần
kinh của tôi trở lại b́nh thường'.
Vậy không phải chứng mất
ngủ làm hại cô Ira Sangde mà chính là
nỗi lo lắng về chứng ấy nó
hại cô.
Bác sĩ Nathaniel Kleimar, giáo sư ở
Đại học đường Chicago,
đă nghiên cứu nhiều hơn ai
hết về sự ngủ, và nhờ
vậy đă nổi danh khắp thế
giới. Ông tuyên bố rằng chưa
thấy một ai chết về chứng
mất ngủ. Tất nhiên, người
ta có thể quá lo lắng về chứng
đó, rồi sanh lực mỗi ngày
một suy kém đi, khiến cho vi trùng
được dịp huỷ hoại cơ
thể. Nhưng nếu vậy, nguyên do cái
chết cũng là tại lo lắng
chớ nào phải mất ngủ!
Bác sĩ Kleitman cũng nói rằng
những lo v́ mất ngủ, thường
lại ngủ nhiều hơn là họ tưởng.
Những kẻ bực tức càu nhàu:
'Toio thức suốt đêm hôm qua!' Có
thể là những người đă
ngủ nhiều mà không ngờ. Chẳng
hạn, Herbert Spencer, một triết gia
của thế kỷ trước, ở
độc thân cho tới già tại
một nhà trọ, đă làm cho mọi người
ngán v́ ông luôn luôn phàn nàn về
thiếu ngủ. Ông nhồi bông g̣n vào
lỗ tai để nghe tiếng động
và để bộ thần kinh được
yêu tĩnh. Có khi ông dùng nha phiến cho
dễ ngủ. Một đêm, ông ngủ
chung pḥng tại lữ quán với giáo sư
Sayce ở trường Đại học
Oxford. Sáng hôm sau, ông phàn nàn đă
thức trắng đêm. Sự thiệt
th́ chính giáo sư Sayce thức trắng
đêm đó, v́ tiếng 'kéo gỗ'
của Spencer đă làm cho ông ta không
ngủ được.
Điều kiện thứ nhất để
ngủ ngon là phải thấy được
yên ổn. Chúng ta cần cảm tưởng
rằng có một quyền lực nào
đó quản một nhà thương
điên, đă chú trọng vào điểm
ấy trong một năm kinh nghiệm
dạy tôi muốn ngủ ngon th́ không ǵ
bằng tụng niệm. Tôi hoàn toàn
đứng về phương diện y
học mà nói vậy. Đối với
người thường tu niệm, đó
là một cách hiệu nghiệm nhất,
tự nhiên nhất để tâm hồn
được yên tĩnh, thần kinh
được nghỉ ngơi. Phó cho
trời, tới đâu hay tới đó'.
Nhưng nếu bạn không phải là tín
đồ tôn giáo, lại phải suy nghĩ
nhiều nỗi khó khăn, bạn nên
học cách nghỉ ngơi bằng
những phương pháp ngoại khoa. Bác
sĩ Harold Fink, tác giả cuốn:
'Nghỉ ngơi cho thần kinh khỏi căng
thẳng' cho rằng cách hiệu
nghiệm nhất là nói chuyện với
cơ thể ta. Theo bác sĩ, lời nói
là ch́a khoá của mọi cách thôi miên: và
khi banh luôn mất ngủ, chính là v́
bạn tự kỷ ám thị rằng
bạn sẽ không sao ngủ được.
Để trị bịnh ấy, bạn
phải phá sức thôi miên đó đi.
Muốn vậy, bạn hăy nói với các
bắp thịt của bạn rằng:
'Duỗi ra- duỗi ra- xả hơi và
nghỉ ngơi'. Bạn đă biết
rằng óc và gân cốt không nghỉ ngơi
được khi bắp thịt ta căng
thẳng. Vậy chúng ta muốn ngủ,
phải bắt đầu bắp thịt
trước đă thi hành và thấy công
hiệu - đặt một chiếc
gối dưới đầu gối
để hai chân được nghỉ
ngơi, khỏi căng thẳng; dưới
cánh tay cũng đặt những
chiếc gối nhỏ như vậy.
Rồi nói với cánh tay cũng đạt
những chiếc gối nhỏ như
vậy. Rồi nói với hàm răng,
mắt, chân: 'Duỗi ra'. Ta sẽ ngủ
lúc nào không hay. Tôi đă thí nghiệm phương
pháp ấy, thiệt hiệu nghiệm.
Nếu bạn bị chứng mất
ngủ, bạn nên mua cuốn sách của
bác sĩ Fink, vừa nói trên kia. Tôi
mới thấy có mỗi cuốn đó là
vừa vui, dễ đọc mà lại
vừa chỉ một phương
thuốc công hiệu.
Một cách trị bệnh mất ngủ
vào hạng nhất là vận động
cơ thể mệt, như: làm vườn,
bơi lội, chơi các môn thể thao,
hoặc làm một công việc nặng
nhọc. Ông Théodere Dreiser đă dùng cách
ấy. Khi ông c̣n là một tác giả
trẻ tuổi hăng hái, ông lo lắng
v́ mất ngủ, cho nên ông xin một công
việc nặng nhọc tại Sở
Hoả xa trung ương ở Nữu
Ước.
Sau một ngày vặn ốc và trải
đá trên đường rầy, ông
mệt tới nỗi ngă gục trong
bữa ăn.
Nếu chúng ta mệt lắm, vừa
đi chúng ta vừa ngủ được.
Hồi tôi 13 tuổi, ba tôi đi theo
một xe heo tới Saint Joe ở Missouri. V́
ba tôi có hai tấm vé xe lửa đi
khỏi trả tiền. Người bèn
dắt tôi theo. Từ hồi nhỏ, tôi
chưa được tới một châu
thành nào có trên 4.000 người. Khi
tới tỉnh Joe - một châu thành 60.000
người, tôi vui thích vô cùng. Tôi
thấy những nhà lầu chọc
trời, cao sáu từng, và một kỳ
quan trong các kỳ quan, là cái đầu
xe máy điện. Bây giờ tôi nhắm
mắt lại mà c̣n thấy và nghe
được chiếc toa xe ấy
chạm. Tâm hồn tôi chưa bao giờ
bị kích thích đến thế. Sau
một ngày mê mẩn, tôi cùng với ba tôi
lên xe trở về Kavenwood. Tới đây
hồi hai giờ khuya, lại phải
đi ngựa khoảng bẩy cây số
nữa mới tới trại. và đây
là đoạn kết của câu
chuyện. Tôi mệt quá, vừa đi
vừa ngủ, vừa mơ màng. V́ đă
quen, tôi ngủ trên lưng ngựa mà không
sao hết. Bởi vậy mới co c̣n
sống đến ngày nay đê kể
chuyện cho bạn nghe.
Khi người ta mệt quá th́ dù
sấm sét bên tai hay ở giữa
cảnh bom đạn người ta cũng
cứ ngủ được như thường.
Bác sĩ Foster Kennedy, nhà thần kinh
học trứ danh, nói với tôi rằng
khi đội binh thứ năm của Anh
rút lui năm 1918, ông thấy nhiều chú
lĩnh mệt tới nỗi lăn ra
đất, mê man như chết. Ông
lấy ngón tay vạch mí mắt họ mà
không hề tỉnh dậy. Tṛng mắt
họ luôn luôn đưa lên. ÔNg nói:
'Từ ngày ấy, mỗi lần khó
ngủ ông lại đưa ngược
tṛng mắt lên và chỉ vài giây sau, tôi
bắt đầu hiu hiu buồn ngủ.
Phản ứng đó rất tự nhiên,
không có chi kiểm sát được'. Chưa
có người nào tự tử bằng cách
nhịn ngủ hết, mà sau này chắc
cũng không có ai dùng cách ấy. Hễ
buồn ngủ th́ tự nhiên phải
ngủ, có nghị lực mạnh tới
đâu cũng không chống lại
được. Hoá công cho ta nhịn
uống, nhịn ăn được lâu
hơn là nhịn ngủ.
Nói đến tự tử, tôi nhớ
đến trường hợp mà bác sĩ
H.C Link kể trong cuốn 'Khám phá
loại người'. Ông bây giờ làm
phó hội trưởng Hội Tâm lư và
ông đă phỏng vấn nhiều người
ưu tư, thần kinh suy nhược.
Trong chương 'Làm sao thắng nỗi
sợ sệt và ưu tư', ông kể
chuyện một bệnh nhân muốn
tự tử. Bác sĩ biết rằng có
giảng giải lư luận cũng
chỉ hại thêm, nên ông bảo y:
'Nếu ông nhất quyết muốn
tự tử th́ ông cũng nên tự
tử một cách anh hùng chứ! Ông
chạy ra chung quanh những căn phố
này cho tới khi nào mệt quá mà lăn
ra chết th́ thôi'.
Người bệnh thử làm theo, không
phải một lần mà nhiều
lần, nhưng lần nào cũng
thấy tinh thần khoan khoái hơn, c̣n cơ
thể th́ tất nhiên là mỏi nhừ.
Tới đêm thứ ba, kết quả hoàn
toàn như ư muốn của bác sỹ: Y
mệt và cơ thể ră rời tới
nỗi ngủ say như khúc gỗ. Say y
nhập một hội thể thao, bắt
đầu luyện tập để
đua về nhiều môn, và thấy
đời sống vui quá, muốn
sống hoài
|
28- Một quyết
định quan trọng nhất trong đời
bạn
(Chương này
viết riêng cho các bạn thanh niêm nam
nữa chưa biết được
nghề hợp với sở thích của
ḿnh).
Nếu bạn chưa tới 18 tuổi, có
lẽ bạn sắp phải quyết
định hai việc quan trọng
nhất trong đời bạn. NHững
quyết định ấy có thể thay
đổi hẳn tương lại
của bạn và ảnh hưởng sâu
xa tới hạnh phúc, sức khoẻ
của bạn, nói ṭm lại, có thể
làm cho bạn sung sướng hay khốn
đốn.
Hai quyết định đó là;
1-Bạn kiếm ăn bằng cách nào? Làm
một nông dân, một phu trạm,
một nhà hoá học, một viên
kiểm lâm, một thơ kư đánh máy
và một thú ư, một giáo sư học
hay một chủ xe hủ tíu.
2/ Bạn sẽ lựa người
thế nào làm bạn trăm năm?
Cả hai sự quan trọng ấy thường
được quyết định
liều lĩnh như trong cach bạc. Ông
Harry Emerson Fosdisk nói trong cuốn 'Năng
lực tranh đấu': Mỗi thanh niên
khi lựa nghề, đem cả đời
ḿnh ra mà tố một ván phé'.
Làm sao rút bớt được phần
may rủi? Xin bạn đọc tiếp
những hàng dưới đây, trong
đó tôi đem hết những điều
hiểu biết ra khuyên bạn. Trước
hết, nếu có thể được,
xin bạn ráng lựa nghề mà bạn yêu.
Đă có lần tôi đem điều này
hỏi ông David M.Goodrich, hội trưởng
công ty làm vỏ xe hơi B.F Gooodrich. Ông
đáp: 'Điều kiện quan trọng
nhất để thành công là yêu công
việc của ḿnh, như vậy th́ tuy
làm hàng giờ mà có cảm tưởng
ḿnh chỉ giải trí'. Đó là trường
hợp ông Edison, một người
hồi nhỏ thất học, phải bán
báo, mà sau làm thay đổi hẳn
nền kỹ nghệ của Mỹ. ÔNg
thường ăn ngủ, ngay trong pḥng
thí nghiệm để có thể làm
việc 18 giờ một ngày, nhưng ông
không thấy mệt chút nào hết. Ông
tuyen bố: 'Suốt đời tôi, tôi có
làm việc đâu. Vui quá! như tṛ chơi
tuyệt thú vậy!',.
Vậy ông thành công là lẽ dĩ nhiên.
Ông Charles Schwab cũng nói với tôi đại
loại như vậy. Ông rằng:
'Nếu bạn thấy vô cùng hăng hái
trong khi làm việc, th́ gần như không
có việc ǵ mà bạn không thành công'.
Nhưng nếu bạn không hiểu
biết chút ǵ về sở thích của
bạn, làm sao thiệt tâm cho được?
Bà Edna Kerr trước Công ty Dupont, coi hàng
ngàn nhân viên, bây giờ làm Phó Giám đốc
'giao thiệp kỹ nghệ' cho Công ty
'Sản phẩm Hiệp Chủng quốc'
có nói: 'Bi kịch thảm thương
nhất ở đời là biết bao
thanh niêm không bao giở kiếm được
cái nghề vừa ư họ cả. Tôi nghĩ
không có người nào đáng thương
bằng kẻ làm một nghề chỉ
để kiếm tiền'. Bà kể
rằng có cả những sinh viên
xuất thân từ trường đại
học, đền với với bà: 'Tôi
có bằng cấp X. Bà có công việc ǵ
cho tôi làm trong hăng bà không'. Họ không
biết họ làm được việc
ǵ mà cũng khong biết thích hợp
với việc ǵ nữa. Trách chi mà
chẳng có biết bao người,
cả đàn ông lẫn đàn bà, bước
chân vào đời với sức học
chắc chắn, với những mộng
tươi đẹp, thế mà rồi
đă 40 tuổi đă kiệt lực v́
thất bại, v́ chán nản và lại
đèo thêm bịnh thần kinh! Sự
thật, sự lựa được
một nghề hợp với bạn cũng
quan trọng cho sức khoẻ của
bạn nữa. Bác sĩ Raymond Pearl cùng
nghiên cứu với vài công ty bảo
hiểm nhân mạng về nhứng
yếu tối của tuổi thọ, cho
rằng sự có một nghề hợp
với sở thích và tài năng là
yếu tố quan trọng nhất. Ông có
thể nói như Thomas Carlyle: 'Sung sướng
thay người nào kiếm được
việc hợp với ḿnh! Bấy nhiêu
đủ rồi, không cần ǵ hơn
nữa'.
Mới rồi, tôi nói chuyện suốt
buổi tối với ông Paul W.Boynton,
Chủ pḥng nhân viên của CÔng ty
dầu lửa Soncony. Trong hai năm
gần đây, ông đă hỏi dọ trên
75.000 người xin việc để ông
rút kinh nghiệm mà viết cuốn: 'Sáu
cách để t́m việc làm'.
Tôi hỏi ông: 'Thanh niên đi kiếm
việc thường có lỗi lầm nào
nhất?' Ông đáp: 'Họ không biết
họ thích việc ǵ hết. Thiệt
nghĩ mà sợ! May một bộ áo
để bận vài năm th́ họ
đắn đo lắm, lựa một
nghề định đoạt hết
cả tương lai, hạnh phúc và b́nh
tĩnh trong tâm hồn th́ họ lại
chẳng hề suy nghĩ!'.
Vậy phải làm sao? bạn có thể
lại hỏi một pḥng dẫn
nghề nghiệp. Phương pháp hướng
dẫn nay chưa được hoàn
thiện, v́ nó c̣n mới mẻ nên nhân
viên các pḥng hướng dẫn dầu có
giúp bạn được nhiều,
vẫn có thể làm lỡ được.
Tuy nhiên, môn ấy sẽ có tương
lai chắc chắn. Nơi đó, người
ta sẽ bảo bạn làm những
trắc nghiệm để ḍ xét khả
năng của bạn về mọi phương
diện hoạt động, rồi người
ta khuyên bạn nên lựa nghề nào.
Phần quyết định về
bạn, lẽ cố nhiên.
Bạn nên nhớ, lời khuyên của
họ có khi sai lầm một cách
buồn cười được.
Nhiều khi họ c̣n mô thuẫn với
nhau là khác. Có người khuyên một cô
học sinh của tôi nên viết văn
đầu mà dễ dàng như vậy?
Phải có tài truyền tư tưởng
và cảm xúc của ḿnh cho độc
giả và muốn thế, không cần có
nhiều dụng ngữ, mà phải có tư
tưởng, kinh nghiệm, quyết tín và
nhiệt huyết. V́ theo lời họ
khuyên, cô nọ đương là một
cô thư kư, sung sướng tháy ḿnh
trở nên một nữ sĩ tập
sự, để rồi sau thấy ḿnh
thất bại chua cay.
Vậy cả những nhà chuyên môn
về khoa học hướng dẫn
nghề nghiệp vẫn chưa đáng
hoàn toàn tin cậy. Cho nên ta phải
hỏi ư nhiều người, rồi dùng
lương tri của ta xem xét nghề
ấy.
Chắc bạn ngạc nhiên, sao tôi
lại cho chương này vào mọt
cuốn sách nghiên cứu về ưu tư?
Không có chi lạ đâu, v́ có biết
bao nỗi lo lắng, ân hận, oán
hờn sinh ra do sự oán ghét công
việc phải làm. Hỏi người
thân hay ông hàng xóm, một ông chủ
sự, bạn sẽ thấy lờiđó
đúng. Nhà kinh tế trứ danh John
Stuart Mill nói: 'không có ǵ thiệt hại
cho xă hội bằng trong kỹ nghệ,
có nhiều người không hợp
với nghề của họ' Đúng. Và
trong số những kẻ bất hạnh
ở đời này ta nên kê cả
bọn người ghét nghề đang nuôi
sống họ nữa!
Có nhiều người tại ngũ,
ở xa đại chiến trường
mà tinh thần cũng hoảng loạn.
Xem thế đủ biết không phải
họ hoảng loạn v́ bom đạn mà
chính người ta đặt họ vào
một nghề trái với sở thích và
tài năng. bạn có biết bọn người
đó không? Bác sỹ William Menninger,
một nhà chuyên môn trị bịnh
thần kinh có danh trong quân đội
hồi chiến tranh vừa rồi đă
nói; 'Trong quân đội, chúng tôi
được biết rơ rằng lựa
dùng người cho phù hợp với tài
năng là điều rất quan
trọng. Quyết tín rằng công
việc ḿnh làm rất hữu ích là
một điều cần thiết. Khi
một kẻ không thích công việc ḿnh
làm, khi y cảm thấy rằng đă
bị đặt sai chỗ, khi nghĩ
rằng người ta không nhận chân
giá trị của y và những tài năng
của y không được thi thố
đến tột bực, thế nào y cũng
có các triệu chứng của một
bệnh thần kinh'.
Đúng vậy. Trong kỹ nghệ,
những ngừơi bệnh thần kinh
cũng do những nguyên nhân ấy. Như
trường hợp ông Phil Johnson. ÔNg thân
ông làm chủ một tiệm giặt
ủi nên cho con giúp việc và hy vọng
con ḿnh sẽ rành nghề.
Nhưng ông Phil Jonhson lại ghét công
việc đó, cứ đủng đa
đủng đỉnh, làm lấy
lệ, cho rồi việc. Lại có hôm
ông bỏ việc khiến ông già rất
bực ḿnh và xấu hổ với
bọn làm công v́ có đứa con
biếng nhác đến vậy.
Một bữa ông ta ngỏ ư xin cha cho làm
thợ máy. A! Thiệt là đổ đốn,
nay lại muốn khoác bộ áo xanh. Ông
già nghe nói giận lắm. Nhưng ông con
nhất định làm theo ư ḿnh và khoác
chiếc áo xanh dính đầy dầu
mỡ. ÔNg làm việc mệt nhọc
bằng mấy ở tiệm giặt
ủi; tuy vậy ông siêng năng, vui
vẻ, vừa làm vừa để tâm
nghiên cứu về máy móc. Cho đến
năm 1944, ông chết lúc làm Hội trưởng
Công ty Boeing, một công ty sản xuất
những pháo đài bay đă giúp ta
thắng trận!. Nếu cứ ở
tiệm giặt ủi, th́ sau khi thân
phụ ông mất, ông sẽ ra sao?
Chắc chắn là phait thất bại và
tiệm ông, ông phải phát măi.
Vậy dù có phải gây mối bất hoà
trong gia đ́nh th́ cũng đành,
chứ đừng bao giờ nghĩ
rằng mẹ muốn ta làm nghề ǵ ta
làm nghề đó! Hễ không thích th́
đừng làm. Tuy vậy, phải xét
kỹ lời khuyên của cha mẹ. Cha
mẹ lớn tuổi gấp đôi ta
nhờ kinh nghiệm, từng trải,
tất khon hơn ta nhiều. Nhưng rút
cục ta cần quyết dịnh lấy:
V́ ta khéo lựa nghề hay vụng
lựa th́ chính ta sẽ sung sướng
hay khổ sở, chứ nào phải cha
mẹ ta đâu.
Bây giờ, tôi xin khuyên bạn vài điều
trong khi bạn lựa nghề:
!
1-Đọc kỹ 5 lời khuyên dưới
đây trước khi kiếm một người
hướng dẫn bạn về lựa
nghề. Những lời khuyên này của
giáo sư Harry Vexter Kitson ở Đại
học đường Columbia, một nhà
chuyên môn bực nhất về môn đó:
a, Đừng nhờ những nhà dùng phương
pháp thần bí lựa nghề giùm, như
các nhà chiêm tinh, các 'mét coi chỉ tay,
chỉ viết, coi tướng... Phương
pháp của họ không tin được.
b, Đừng đi hỏi người nào
tin rằng chỉ cần làm một
trắc nghiệm là lựa được
nghề hợp với ḿnh ngay. Cách đó
trái hẳn với quy tắc hướng
dẫn, v́ phải xét đủ những
điều kiện vật chất, xă
hội, kinh tế ở chung quanh ta
mới được.
c, Lựa một nhà chuyên môn có đủ
sách để kiếm tài liệu về
các nghề nghiệp trước khi khuyên
bạn.
d, Nhà chuyên môn phải xét bạn
nhiều lần rồi mới quyết
định được.
e, Nếu họ chưa xét đi xét
lại mà đă viết thư khuyên,
bạn đừng thèm nghe.
2- Nơi nào mật ít ruồi nhiều th́
đừng tới. Có 20 ngàn cách kiếm
ăn, ác bạn thanh niên biết vậy
không?, Không ư! Ḱa, bạn coi một trường
nọ, hai phần ba nam học sinh chỉ
biết lựa có 5 nghề trong số
20.000 nghề đó, và bốn phần năm
nữa học sinh cũng thế., Vậy
trách chi chẳng có vài nghề đặt
nghẹt những người, trách chi
họ chẳng chen vai thích cánh nhau mà không
kiếm được chỗ, trách chi
cho sự lo lắng về tương lai,
nỗi sầu muộn và bệnh thần
kinh chẳng hoành hành với họ.
Vậy tôi xin bạn đừng chen
lấn trong những nghề luật sư,
kư giả, hoặc tài tử màn ảnh và
đài phát thanh nữa.
3- Cũng đừng lựa những
nghề mà mười phần bạn
chỉ có một phần hy vọng để
kiếm ăn được. Chẳng
hạn nghề bán vé bảo hiểm.
Mỗi năm có hàng ngàn người phàn
đông là thất nghiệp- đi
mời khách bảo hiểm nhân mạng.
Đời họ đại loại
sẽ như sau này: Trăm người
th́ có chín chục người sẽ
đau tim, thất vọng và chỉ
một năm là giải nghệ. Trong
số 10 người c̣n lại, một
người bán được gần
hết chín chục phần trăm
những vé bảo hiểm, c̣n chín người
kia chỉ được chia nhau có mười
phần trăm c̣n lại. Nghĩa là
một trăm phần mới có một
phần là kiếm được 10.000
mỹ kim mối năm, chín phần th́
kiếm được đủ sống
một cách chật vật, c̣n chín
chục phần th́ thất bại hoàn toàn
sau 12 tháng. Đó là ư kiến của ông
Franklin I.Bettger, một người đă
thành công nhất ở Mỹ luôn hai
chục năm nay trong nghề bán vé
bảo hiểm.
4- Trước khi quyết định
lựa một nghề, bạn nên bỏ
ra nhiều tuần, nhiều tháng để
t́m hết các tư liệu cần
biết về nghề ấy. Bằng cách
nào? Bằng cách phỏng ván những người
đă làm nghề ấy từ mười,
hai chục hoặc bốn chục năm.
Tôi đă kinh nghiệm, nên biết rơ
những cuộc phỏng vấn đó
sẽ có ảnh hưởng sâu xa
tới tương lai bạn. Khi mới
20 tuổi, tôi hỏi ư hai người
về nghề tôi muốn lựa và bây
giờ nhớ lại, tôi thấy
rằng hai người ấy đă thay
đổi hẳn đời làm việc
của tôi. Không có họ th́ khó biết
được đời tôi đă ra
sao. Làm sao nhờ họ chỉ bảo
được? Ví dụ bạn muốn
học nghề kiến trúc. Trước
khi quyết định bạn phải
bỏ ra hai tuần phỏng vấn
những kiến trúc sư trong miền
bạn. Mở một sổ điện
thoại, bạn sẽ kiếm được
tên và địa chỉ của họ.
Bạn lại thăm họ tại pḥng
làm việc họ, hẹn trước hay
không cũng được. Nếu
muốn xin được gặp mặt
th́ nên viết như vầy:
'Tôi xin ngài giúp đỡ tôi một
việc nhỏ. Tôi muốn ngài chỉ
dẫn. Tôi 18 tuổi và muốn học
nghề kiến trúc. Trước khi
quyết định, tôi muốn
được hỏi ư ngài. Nếu ngài
mắc việc không tiếp tôi được
ở pḥng giấy, th́ xin nǵ gia ơn cho
tôi được hầu chuyện độ
nửa giờ tại tư thất. Xin
đa tạ ngài'.
Và bạn sẽ hỏi ông ta những câu
dưới đây:
a, Nếu phải làm lại cuộc
đời, ngài có muốn làm nghề
kiến trúc sư nữa không?
b, Sau khi xét tôi kỹ rồi, xin ngài thành
thực cho biết tôi có thành công trong
nghề ấy được không?
c, Nghề ấy có mật ít ruồi
nhiều không?
d, Sau khi học 4 năm, kiếm được
việc có dễ không? Mới đầu
hăy nên làm việc ǵ trước?
e, Nếu tài khéo của tôi vào hạng b́nh
th́ trong 5 năm đầu tôi hy vọng
được bao nhiêu?
f, Làm nghề ấy lợi hại
những ǵ?
g, Nếu tôi là con gái, th́ ngài có khuyên tôi
làm nghề đó không?
Nếu bạn nhút nhát, do dự, không dám
một ḿnh đường đột vào
hỏi thẳng một ông 'bự',
bạn nên theo hai lời khuyên này:
1-Dắt theo một người anh em
trạc tuổi ḿnh, để bạn
được vững bụng tự tin
hơn; nếu không có ai, bạn mời
ông thần cùng đi.
2- Bạn nên nhớ rằng nhờ ai
chỉ bảo tức là gián tiếp khen
họ: Họ có thể pḥng mũi
được đó. Nhất là các ông
lớn tuổi, thích được khuyên
bọn thiếu niên. Vậy chắc viên
kiến trúc sư ấy rất thích
được phỏng vấn.
Nếu lại thăm 5 vị kiến trúc
sư mà vị nào cũng bận quá khong
tiếp bạn được (rất ít
khi như vậy) th́ lại thăm 5
vị khác. Thế nào bạn cũng
được tiếp và nhận
được những lời khuyên vô
giá và sau nầy khỏi phải phí
nhiều năm thất vọng, đau ḷng.
Gặp kẻ biển lận th́ đừng
ngại trả tiền công họ, để
họ chỉ bảo, Nửa giờ công
có là bao!
Bạn nên nhớ rằng quyết định
ấy là một trong hai quyết định
quan trọng nhất, có ảnh hưởng
sâu xa nhất tới tương lai
của bạn. Vậy phải để
hết thời gian thu thập đủ tài
liệu dă. Nếu không, sẽ hối
hận suốt đời.
5-Bỏ ư nghĩ sai lầm rằng
chỉ có độc một nghề
với bạn thôi! Bất kỳ người
nào cũng có thể thành công trong
nhiều nghề được. Như tôi
chẳng hạn: Nếu tôi học
tập và dự bị kỹ càng, có
thể hy vọng thành công và sung sướng
nhiều ít trong những nghề: Làm
ruộng, trồng cây, y học, bán hàng,
quảng cáo, xuất bản báo tại
tỉnh nhỏ, dạy học, kiểm lâm.
Trái lại, nếu làm kế toán, kỹ
sư, kiến trúc sư, giám đốc
một lữ quán, hoặc một xưởng,
buôn bán máy móc
v.v.. chắc chán
tôi sẽ thất bại và khổ
sở
|
29- Bảy chục
phần trăm nỗi lo của ta...
Nếu tôi biết cách
giải quyết những nỗi lo về
tài chính của mỗi người th́ tôi
đă không viết cuốn này mà đă
toạ tại Bạch cung, ngay bên
Tổng thống rồi. Nhưng có
việc tôi làm được, là kể
kinh nghiệm của vài nhân vật đă
biết giải quyết vấn đề
ấy, giúp bạn vài lời khuyên
thực tế, chỉ chỗ mua vài
cuốn sách chỉ dẫn bạn thêm.
Theo một cuộc điều tra của
tờ báo 'Gia đ́nh của phụ
nữ', 70 phần trăm nỗi lo
của ta là do vấn đề tiền
nong. Geerge Gallup, trong việc điều
tra Gallup, nói rằng phần đông ta tin
chắc hễ lợi tức tăng lên
chỉ mười phần trăm thôi,
sẽ hết lo thiếu thốn. Sự
ấy đúng trong vài trường
hợp, nhưng lại rất thiếu
thốn. Sự ấy đúng trong vài trường
hợp, nhưng lại rất sai trong vài
dịp khác. Chẳng hạn khi viết chương
này, tôi phỏng vấn một nhà chuyên
môn lập ngân sách giúp các gia đ́nh là
bà Elsie Stapleton, một người đă
làm cố vấn nhiều năm cho thân
chủ và nhân viên của một tiệm
tạp hoá lớn ở Nữu Ước.
Sau bà mở pḥng cố vấn tư,
để giúp những người lo
lắng mất ăn mất ngủ v́
kiếm chẳng đủ ăn. Bà đă
giúp nhiều người về mọi cách
sinh lợi, từ người phu vác,
kiếm không đầy 100 mỹ kim,
tới những ông chủ hăng kiếm
được trăm ngàn mỹ kim
mỗi năm. Bà nói với tôi như
vầy: 'Đối với đa số,
không phải tăng lợi tức mà
hết lo về tài chính đâu'.
Thiệt ra, sự tăng lợi tức
thường chỉ làm tăng số chi
xuất và cũng tăng thêm chứng
nhức đầu nữa. Phần đông
lo lắng không phải là tại
thiếu tiền mà tại không biết cách
chi túc'. Đọc mấy câu ấy
chắc bạn nhớ rằng bà Stapleton
không nói rừng câu ấy đúng trong
mọi người đâu. Bà nói:
'Phần đông'. Bà không chỉ bạn.
Bà nói về các cô em, các ông anh của
bạn, có cả chục người,
phải không bạn?).
Có nhiều bạn lại nói: 'Ước
ǵ anh chàng Carnegie này phải trả nhưng
toa hàng của ta, tiêu pha trăm món
cần thiết như ta với số
bổng của ta, để cho y bỏ cái
giọng dạy đời ấy đi'.
Thưa bạn tôi đă có lúc phải lo
sốt vó rồi. Tôi phải làm lụng
khổ nhọc mười giờ một
ngày trên cánh đồng lùa và trong kho
cỏ khô ở Misssouri - làm tới
nỗi chỉ mong mỗi một điều
là sao cho thân thể hết mỏi
nhừ, hết nhức nhối mà thôi. Làm
như trâu vậy, mà mỗi giờ không
được tới một đồng
nữa, cũng không được
tới cắc rưỡi nữa. cũng
không được tới một
cắc nữa. Mỗi giờ chỉ
vỏn vẹn có năm xu.
Tôi đă sống 20 năm trong những
nhà không pḥng tắm, không máy nước.
Tôi đă phải trải cái cảnh
ngủ trong một căn pḥng lạnh
tới 15 độ dưới số không.
Tôiđă đi bộ hàng ngàn cây số
để tiết kiệm mỗi lần
một vài xu tiền xe, giầy th́
lủng đế mà quần th́ vá
đũng. Tôi đă thấu cái cảnh
vào hàng cơm chỉ gọi món ăm
rẻ tiền nhất và đêm ngủ
th́ gấp quần lại, để
xuống dưới nệm, nằm đè
lên cho nó có nếp, v́ không tiến mướn
ủi!.
Vậy mà trong thời đó, tôi vẫn
kiếm cách để dành được
vài xu, vài cắc v́ tôi sợ cái
cảnh túi rỗng lắm. NHờ kinh
nghiệm ấy, tôi thaayw rằng nếu
bạn và tôi, muốn khỏi mang nợ
và khỏi lo về tiền nong, chúng ta
phải theo phương pháp của các hăng
buôn: lập một quỹ chi tiêu và
quyết chỉ chi tiêu theo số sự
định. Nhưng phần đông chúng
ta không làm vậy. Ông bạn tốt
của tôi, ông Leon Skimkin, Tổng giám
đốc nhà xuất bản cuốn sách
này, cho tôi hay rằng nhiều người
đui mù một cách lạ lùng về
vấn đề tiền nong. Ông kể
chuyện một kế toán viên mà ông
biết. Người này khi làm cho hăng, tính
toán chi li, cẩn thận lắm, nhưng
với túi tiền riêng th́... chẳng
hạn, lănh lương mới lănh
chỉ đủ trả tiền nhà,
tiền điện và mọi thứ
nhất định mà thôi. Y chỉ
biết hiện đương có
tiền trong túi, tuy y cũng biết hơn
ai rằng nếu hăng y cũng chi tiêu theo
lối cẩu thả ấy, thế nào cũng
vỡ nợ.
xin bạn nhớ điều này: Khi
phải tiêu tiền, tứ là bạn kinh
doanh cho chính bản thân vậy. Mà
thiệt thế, dùng mua một vật,
tức là 'kinh doanh' chứ ǵ?
Phải theo nguyên tắc nào khi tiêu
tiền? Lập ngân quỹ bắt đầu
ra sao?
Có 11 nguyên tắc sau đây bạn có
thể theo được.
Quy tắc thứ nhất: Ghi những chi
tiêu vào sổ
Năm chục năm trước, khi
Arnold Bennet khởi sự viết tiểu
thuyết ở Luân Đôn, ông c̣n nghèo
lắm. Ông phải tính trước,
với hai cắc mỗi ngày, ông phải
tiêu những ǵ? Như vậy, có khi nào
ông tự hỏi tiền đi đâu
mất không? Không, ông đă biết
rồi mà. Ông thích phương pháp
ấy tới nỗi tiếp tục dùng
nó khi ông đă giàu, nổi danh khắp
thế giới và có cả một
chiếc du thuyền nữa.
ÔNg John. Rockfeller cũng giữ một
sổ kế toán. Trước khi lên giường
ngủ, ông đă tính toán để
biết rơ từng xu số tiền c̣n
lại.
Bạn và tôi, chúng ta cũng phải có
một sổ tay để ghi số
xuất nhập cho tới hết đời
ư? Không, không cần. Những nhà chuyên
môn khuyên rằng phải ghi chép từng
xu một, ít nhất trong một tháng
đầu và nếu có thể được,
trong hai tháng sau. Như vậy chúng ta
biết tiêu vào những việc ǵ,
rồi do thấy, có thể lập ngân sách
chi tiêu được.
Bạn nói bạn biết rơ tiêu tiền
vào những việc ǵ ư? Có thể
được lắm, nhưng trong 1.000
người mới có một người
như bạn! Bạn Stapletin nói với tôi
rằng phần đông đàn ông hay
đàn bà cũng vậy, lại nhờ bà
làm cố vấn về vấn đề
tài chánh, đều kết hàng giờ các
món chi tiêu bao nhiêu để cho bà chép-
rồi khi thấy kết quả bà dă ghi
trên giấy, họ la lên: 'à! Vậy ra
tiền tôi đi theo cái ngả đó
sao? 'Họ không tin như vậy. Bạn
có giống họ không? Có thể
được lắm.
Quy tắc thứ nh́: Lập ngân sách
thiệt đúng với những nhu
cầu của bạn, như quần áo
phải cắt khít với thân thể
bạn vậy.
Bà Stapleton lại nói với tôi rằng
hai gia đ́nh có thể sống sát vách
nhau, trong những nhà y như nhau, cùng
trong một xóm, cùng c̣ một con số,
cùng lănh một số lương mà quy
chi tiêu của họ nhiều khi khác nhau
rất xa. Tại sao vậy? Tại v́ không
ai giống ai hết. bà nói lập ngân sách
phải do chính ta làm lấy và phải
quen rồi mới làm đúng được.
Lập ngân sách không phải là hy sinh
bỏ hết nỗi vui trong đời mà
là để cho ta thấy yên ổn trong
ḷng về vấn đề tài chính.
Bà tiếp: 'Những người nào có
ngân sách gia đ́nh là những người
thanh nhàn'.
Nhưng bạn lập ngân sách ra sao? Như
tôi đă nói, trước hết chúng ta
phải ghi đủ những chi tiêu,
rồi đi hỏi ư kiến những nhà
chuyên môn. Trong nhiều châu thành dân
dố hai vạn trở lên, có những
hội chuyên môn nghiên cứu để
đem sự thịnh vượng cho gia
đ́nh. Bạn đến hỏi
hội, sẽ được nhiều
lời khuyên về những vấn để
tài chính và được người ta
chỉ cho cách lập ngân sách theo số
lợi tức của bạn. Bạn không
phải trả tiền công.
Quy tắc thứ ba: Tiêu tiền một cách
khôn ngoan.
Tôi muốn nói: Tiêu cách nào mà cũng
một số tiền đó, ta được
lợi hơn cả. Trong nhiều hăng, có
những nhân viên chuyên môn mua đồ cách
nào lợi nhất cho hăng. Bạn làm công
cho gia đ́nh của bạn, tại sao không
theo cách ấy?
Quy tắc thứ tư: Đừng để
cho chứng nhức đầu tăng theo
lợi tức.
Bà Stapleton sợ nhất lập ngân sách
cho những gia đ́nh mà lợi tức
một năm được 5.000 mỹ
kim. Tôi hỏi tại soa th́ bà đáp: 'V́
nhiều người Mỹ cho rằng
mục đích phải đạt
được là kiếm sao cho được
5.000 mỹ kim một năm. Hộ
sống một cách hợp lư và b́nh
dị từ lâu, rồi khi kiếm
được số lợi tức đó,
họ cho rằng đă đạt
được mục đích của
đời họ rồi. Họ mới
bắt đàu khuyến khuyếch trương.
Chẳng hạn, mua một ngôi nhà ở
ngoại ô, v́ theo họ, đâu có
tốn hơn là mướn phố?
Rồi tậu xe hơi, sắm đồ
đạc, quần áo mới. Như
vậy, tất nhiên họ thiếu
thốn, thành thử bây giờ họ không
sung sướng bàng lúc trước, v́
họ đă xài quá tức tăng lên'.
Điều ấy rất tự nhiên. CHúng
ta ai cũng muốn sống cho thoả thích.
Nhưng rút cục, cách nào làm cho ta sướng
hơn? Cách tự bắt ta sống theo
một ngân sách nhất định;
hợp với túi tiền xanh đỏ
của mơ toà thúc nợ và lủi như
cuốc khi chủ nợ đập th́nh
th́nh vào cửa?
Quy tắc thứ năm: Nếu phải
vay th́ rán có cái ǵ để bảo
đảm.
Nếu bạn gặp cơn túng quẫn,
phải đi vay, những sổ bảo
hieeurm, quốc trái và sổ tiết
kiệm đều là tiền ở trong túi
bạn hết. Chỉ việc mang
những thứ đó lại ngân hàng
hoặc các sở tiết kiệm, các hăng
bảo hiểm...
Nếu bạn không có những thứ
đó nữa, nhưng có một ngôi nhà,
một chiếc xe hoặc một gia
sản ǵ khác, bạn cũng có thể mượn
tiền ngân hàng được.
C̣n nếu bạn không có tài sản, ngoài
số lương ra không có chi đảm
bảo cả, xin bạn nhớ kỹ
lời này nó quan trọng như đời
sống của bạn vậy: Đừng,
đừng bao giờ thấy công ty cho
vay nào quảng cáo trên báo mà lại
hỏi vay ngay. Đọc quảng cáo
của họ, ta tưởng họ nhân
từ như Phật vậy. Đừng
tin họ! Chỉ có một số ít công
ty lương thiện thôi. Bạn nên
lại hỏi một vài người làm
trong ngân hàng quen của bạn, nhờ
họ cỉ cho một công ty ngay
thẳng mà ho biết. Nếu không,
tức là đưa cổ cho người
ta cứa đấy.
Cái nguyên tắc nên nhớ đi vay là
nếu bạn chắc chắn sẽ
trả nợ ngay, th́ sẽ được
tính lợi nhẹ và vừa phải, và
bạn sẽ trả được. C̣n
nếu bạn khất lần khất
lữa, tiền lăi và mọi thứ phí
tổn khác góp lại lần sẽ
nặng lắm, có khi gấp 20 lần
số vốn, tức là nặng gấp
500 lợi suất ở các ngân hàng.
Quy tắc thứ sáu: Bảo hiểm
về bệnh tật, hoả hoạn và
tai nạn bất thường khác.
Bạn có thể đóng góp những
số tiền nhỏ để bảo
hiểm về mọi thứ tai nạn
được. Tất nhiên, tôi không khuyên
bạn nên bảo hiểm cả những
bệnh trật gân và nhức đầu
xổ mũi, nhưng tôi khuyên bạn nên
bảo hiểm về những tai nạn
mà, nêu xảy ra, sẽ làm cho bạn
tốn nhiều tiền. bảo hiểm
để khỏi lo như vậy là
rẻ lắm.
Chẳng hạn tôi biết một người
đàn bà năm ngoái nằm 10 ngày ở
nhà thương mà khi ra chỉ phải có
8 mỹ kim. Tại sao vậy? V́ bà
ấy đă bảo hiểm về
tật bệnh.
Quy tắc thứ bảy: Đừng cho
vợ con lănh tột một lần
số tiền bảo hiểm sinh mạng
của bạn.
Nếu bạn bảo hiểm sinh mạng
để khi chết, gia đ́nh bạn có
một số tiền, th́ tôi xin đừng
theo lối cho lănh tiền một lần
tột. Một người đàn bà
mới goá mà lănh một số tiền
lớn sẽ ra sao? Để bà Marison
S.Eberly trả lời các bạn, Bà coi chi
nhánh Phụ nữa ở Viện Bảo
hiểm nhân mạng tại Nữu Ước,
khuyên những ông bảo hiểm nhân
mạng nên để cho vợ lănh
mỗi tháng một số tiền bao nhiêu
đó, chứ đừng để cho lănh
hết một lần. bà kể chuyện
một quả phụ lănh của công ty
bảo hiểm 20.000 mỹ kim một
lần, rố đưa cho con trai mở
tiệm bán đồ phụ tùng xe hơi.
Thế rồi việc làm ăn lỗ lăi,
bà ấy nay không c̣n một xu.
Một bà goá khác nghe lời ngọt ngào
của một nhà buôn, dùng gần
hết số tiền lănh ở hăng
bảo hiểm để mua những lô
đất trống mà theo con buôn nọ
th́ 'chắc chắc chỉ một năm
nữa giá sẽ gấp đôi'. Ba năm
sau, bà ta phải bán lại những lô
đất với số tiền bằng
một phần giá mua...
Có cả ngàn những bi kịch như
vậy.
Sylvia S.Port, nhà b́nh bút chuyên môn vấn
đề tài chính ở báo New York Post,
viết trong mục 'Nhật kư gia đ́nh'
như vầy: 'Nhưng mươi lăm
ngàn mỹ kim ở trong tay một người
đàn bà, trung b́nh không đầy
bảy tám năm đă hết nhẵn'.
Mấy năm trước, tờ tuần
báo 'Chiều thứ bảy' viết:
'Một người đàn bà goá, không có
kinh nghiệm về buôn bán, không có
một nhà ngần hàng nào khuyên bảo,
mà lại đi nghe lời đường
mật của một nhà buôn, bỏ
tiền bảo hiểm ra làm ăn,
hoặc trữ hàng, th́ mau sạt
nghiệp vô cùng. Bất kỳ một
luật sư hay một chủ ngân hàng nào
cũng có thể kể hàng chục gia
đ́nh, trong đó chồng ki cóp
suốt đời, hy sinh mọi thứ,
không dám ăn, mặc, để tiền
lại cho vợ goá, con côi mà rồi gia
tài tán tận. Tại sao vậy? Tại
bà vợ hoặc cậu con nghe lời
đường mật của một tên
vô lại để nó giựt hết
tiền đem tiêu thoả thích'.
Vậy bạn muốn lo cho vợ con, hay
theo cách của J.P.Morgan, một trong
những nhà tài chính không khéo nhất
từ trước tới nay. Trong chúc thư
của ông, ông chia gia tài cho 16 người
thừa hưởng. Trong số ấy có
12 người đàn bà. Ông có chia
tiền cho họ không? Không. Ông cho
họ cổ phần trong các tổ
hợp sản xuất để họ
được lănh mỗi tháng một món
lợi tức nhất định tới
măn đời.
Quy tắc thứ tám: Dạy cho con
biết giá trị của đồng
tiền.
Tôi không bao giờ quên được
một ư kiến đă đọc trong
tờ báo 'Đời bạn'. Tác giả
ấy, bà Stella Tuttle, tả cách bà
dạy con biết giá trị của đồng
tiền. Bà xin nhà ngân hàng một
triệu chi phiếu, cho đứa con gái
chín tuổi của bà. Mỗi tuần bà
phát tiền cho nó tiêu vặt. Nó gởi
lại bà số tiền đó như
gởi tại nhà ngần hàng cho trẻ
em vậy. Rồi trong tuần, nếu
muốn tiêu một hai cắc, nó viết
một tấm chi phiếu để lănh
số tiền ra, đoạn tự tính
toán lấy số tiền c̣n lại là
bao nhiêu. Đứng nhỏ không những
thấy vui mà c̣n học được
giá trị đồng tiền và cách tiêu
sài nữa.
Phương pháp ấy rất tốt.
Nếu bạn có em nhỏ, trai hoặc gái,
tới tuổi đi học mà bạn
muốn dạy chúng cách tiêu tiền, tôi
khuyên bạn nên dùng phương pháp
đó đi.
Quy tắc thứ chín: Nếu cần,
bạn nên làm thêm để kiếm
phụ bổng.
Nếu sau khi đă lập ngân sách
một cách khôn khéo mà bạn vẫn c̣n
thấy không đủ tiền tiêu
tới cuối tháng, bạn có thể
theo một trong hai cách sau: Hoặc rầy
la, quạu quọ, phàn nàn, hoặc làm
việc để kiếm thêm ít tiền
ngoài nữa.
Kiếm thêm cách nào? Th́ t́m xem thiên
hạ có cần gấp vật ǵ mà
hiện này chưa được cung
cấp vật ǵ mà hiện nay chưa
được cung cấp đủ không?
Đó là cách của bà Nellie Speer ở
Nữu Ước. Năm 1932, bà sống
trơ trọi trong một căn nhà có ba
pḥng. Chồng bà mới mất, c̣n hai người
con đều đă ở riêng. Một hôm
mua cà rem ở một tiệm nước,
bà thấy tiệm ấy cũng bán bánh
mà bánh không có vẻ ngon lành ǵ hết.
Bà bèn hỏi người chủ có
muốn mua bánh của bà làm không. Người
đ̣i hỏi mua thử hai ổ. Bà nói
với tôi: 'Tôi tuy làm bếp giỏi, nhưng
hồi chúng tôi ở Georgie, luôn luôn nhà
có một người ở, và chưa
bao giờ tôi làm trên 12 cái bánh ba tê
nhỏ. Bởi vậy khi làm hai ổ bánh,tôi
hỏi một bà hàng xóm cca nướng
bánh rồi về làm. Khách ở tiệm
nước ăn hai ổ bánh của tôi,
rất lấy làm thích. Khách ở
tiệm nước ấy ăn hai ổ
bánh của tôi, rất lấy làm thích. Hôm
sau, hai người chủ tiệm đặt
năm ổ nữa. Rồi những
tiệm nước, tiệm cơm khác cũng
dần dần đặt, mỗi ngày
một nhiều. Trong hai năm, mỗi năm
tôi làm 5.000 ổ bánh trong căn bếp
nhỏ xíu của tôi và kiếm
được hàng ngàn mỹ kim
chẳng tốn kém ǵ hết, trừ
tiền mua vật dụng'.
Về sau bánh đặt làm nhiều quá,
bà phải mở tiệm, v́ bếp nhà
không đủ chỗ; lại mướn
hai người đủ thứ bánh.
Trong chiến tranh vừa rồi, người
ta phải nối đuôi hằng giờ
trước tiệm để mua bánh
của bà.
Bà Speer nói: 'Hồi ấy tôi sung sướng
nhaat trong đời tôi. Làm việc ở
tiệm 12 đến 14 giơ một ngày,
nưhng không thấy mệt, v́ không
phải làm việc mà là tiêu khiển. Tôi
cho rừng tôi dự một phần trong
công việc tăng hạnh phúc của người
khác lên một chút. Và tôi bận quá, không
có th́ giờ để thấy ḿnh cô
độc, để ưu phiền
nữa. Má tôi và nhà tôi qua đời, các
con tôi đi ở riêng, để lại
trong đời tôi một lỗ trống
mà tôi đă lấp được
nhờ công việc ấy'.
Khi tôi đ̣i ư kiến bà Speer về
chỗ người đàn bà nấu nướng
khéo, những lúc rảnh, có thể
kiếm tiền bằng cách đó
tại một châu thành trên 10.000 dân
số không, th́ bà đáp: 'Được
chứ! Tất nhiên là được
chứ!'.
Bà Ova Snynder cũng sẽ nói với ác
bạn như vậy. Bà sống ở Châu
thành Maywood, một châu thành 30.000 người.
Bà bắt đầu làm ăn với vào
đồng bạc vốn và một cái ḷ.
CHồng bà đau, bà phải kiếm
tiền nuôi chồng. Kiếm cách nào bây
giờ? Không có kinh nghiệm. Không có tài
ǵ hết. Bà láy ḷng trắng trứng gà
ngào với đường rồi nướng
thành bánh ở phía sau ḷ, doạn bà mang
bánh ra ngồi gần trường bán cho
học tṛ, khi tan học, giá một
cắc một chiếc. Bà tự nhủ:
'Mai chắc kiếm được thêm.
Mỗi ngày ta phải lại đây bán bánh
cho học tṛ, khi tan học, giá một
cắc một chiếc. Bà tự nhủ:
'Mai chắc kiếm được thêm.
Mỗi ngày ta phải lại đây bán bánh
nhà làm mới được'. Trong
tuần đầu tiên, không những
được lời mà bà c̣n thấy
đời thú vị hơn một chút
nữa. Cả nhà đều được
vui vẻ v́ hết rảnh để lo
nghĩ rồi.
Nhưng nào đă hết chuyện. Người
nội trợ nghèo khổ ở Maywood
đí lại có tham vọng khuyếch trương
nghề ḿnh nữa. Bà muốn có một
đại lư bán bánh 'nhà làm' ở
giữa một châu thành ồn ào,
tấp nập là châu thành Chicago. Bà
rụt rè ngỏ ư đó với người
bán hạt rẻ rong đường. Người
này nhún vai đáp: 'Khách hàng của tôi
mua hạt dẻ chứ không mua bánh'. Bà
đưa ra một chiếc bánh làm
mẫu. Người đó trông thấy
thèm, mua ngay,. Nhờ vậy, ngày đầu
bà ta đă kha khá. Bốn năm sau
mở một tiệm thứ nhất
ở Chicago, chiều ngang có hai thước
rưỡi. Đêm làm, ngày bán. Đến
nay, người đàn bà trước kia
nhút nhát, bắt đầu mở
tiệm bánh ở trong bếp ấy,
đă có 17 tiệm ở tại một
khu đông đúc nhất của châu thành
Chicago.
Tôi muốn kết luận như vầy:
bà Nellie Spêer ở Nữu Ước và bà
Ora Snyder ở Mywood đáng lẽ lo
lắng và thiết hụt th́ làm
việc để kiếm thêm. Bắt
đầu làm rất nhỏ, từ trong
bếp núc, không ai đỡ đầu,
quảng cáo cái ǵ hết. Như vậy
th́ có nỗi lo lắng về tiền
bạc nào mà họ không thắng
nổi?
Bạn ngó chung quanh sẽ thấy
biết bao nhiêu công việc chưa có
đủ người làm. Chẳng
hạn, nếu bạn tạp làm bếp
cho giỏi, bạn có thể kiếm
được tiền lắm.
Đă có nhiêuc cuốn sách dạy cách
kiếm tiền trong những lúc rảnh;
bạn lại tiệm sách hỏi th́
thấy, Đàn ông hay đàn bà đều
có cơ hội làm ăn hết.
Nhưng xin căn dặn bạn điều
này: nếu không có tài riêng về
nghề bán hàng th́ đừng đi gơ
cửa từng nhà mà rao hàng. Người
ta rất sợ thứ đó mà cũng
nhiều người thất bại
về nghề đó lắm.
Quy tắc thứ mười: Đừng
bao giờ đánh bạc hết.
Một điều làm cho tôi rất
ngạc nhiên là có nhiều ngướ
mong kiếm tiền bằng cách cá
ngựa hau đánh đề. Tôi biết
người sinh nhai bằng nghề
xổ để mà rất khinh bỉ
những kẻ khờ dại mang tiền
lại 'cúng'y.
Tôi quen một người bán vé cá
ngựa danh tiếng nhất ở Mỹ.
Y nói rừng dầu biết rất
nhiều về cá ngựa mà không bao
giờ bỏ một xu ra để cá
hết. Chao ôi vậy mà dă có những
kẻ điên bỏ mỗi năm sáu
tỷ mỹ kim để cá ngựa, nghĩa
là sáu lần số quốc trái của
Mỹ năm 1910!
Y c̣n bảo nếu muốn hại
một kẻ thù nào th́ nên làm cho kẻ
đó mê cá ngựa. Và khi tôi hỏi: 'Đánh
cá theo 'tuy đô' có khá không', y đáp':
'Theo cách đó có thể sạt
nghiệp bán trời được
nữa'.
Nhưng nếu nhất định chơi
cờ bạc th́ phải chơi cho thông
minh, nghĩa là phải tính xem phần may
nhiều hay phần rủi nhiều. Tính
cách nào? Bằng cách đọc cuốn
'Làm sao tính được may rủi'
của Oswald Jacoby, một nhà quyền uy
về môn 'bridge' và 'phé', một nhà toán
học về bực nhất, một nhà
chuyên môn về thống kê và bảo
hiểm. Cuốn này dày 215 trang, bảo ta
biết phẩn rủi của ta trong
đủ các môn cờ bạc và cũng
bảo ta phải biết phần rủi
tính theo một cách khoa học về hàng
chục ngành hoạt động khác nhau
nữa. Tác giả không hoài công vạch
cho cách kiếm tiền trong nghề đỏ
bác đâu, chỉ muốn cho bạn
biết, trong mỗi môn cờ bạc thường
chơi, phần ăn là bao nhiêu, phần
thua là bao nhiêu thôi. Mà khi bạn đă
thấy phần thua nhiều hơn
phần ăn th́ bạn sẽ thương
hại cho những hạng 'ḅ sữa'
đem hết cả số tiền mồ
hôi nước mắt kiếm được
để 'cúng' vào đề vào tài
xỉu hay cá ngựa.
Nếu có máu cờ bạc, bạn nên
đọc cuốn ấy đi và bạn
sẽ đỡ phí nhiều tiền
lắm, đỡ cả 100 lần, có
lẽ cả 1.000 lần giá tiền
cuốn sách nữa.
Quy tắc thứ 11: Nếu không làm sao
cho tài chánh khá hơn được th́
thôi, cũng cứ vui vẻ đi, đừng
đầy đoạ tấm thân mà
uất ức về một t́nh cảnh
không thể thay đổi được.
Nếu bạn không làm sao cho tài chính khá
thêm được th́ có thể làm cho tâm
trạng thơ thới được.
Bạn nên nhớ rằng nhiều người
khác cũng lo lắng về tài chính như
ta vậy. Chúng ta sầu năo v́ nghèo hơn
gia đ́nh ông Xoài; nhưng có lẽ ông
Xoài cũng sầu năo v́ nghèo hơn gia
đ́nh ông Mít và ông Mít cũng nghèo hơn
gia đ́nh ông ổi.
Vài danh nhân trong lịch sử nước
Mỹ cũng đă điêu đứng v́
tiền. Tổng thống Lincoln và
Tổng thống Washington đều
phải vay tiền để đi
tới Bạch cung, khi mới được
bầu làm Tổng thống. Nếu chúng
ta không được thoả măn hết
thảy những điều mong muốn
th́ cũng đừng tự đầu
độc và làm cho tính t́nh chua chát v́
âu sầu, uất hận. Hăy cố vui
đi đừng đoạ đầy
tấm thân. Ráng tỏ ra là một đạt
nhân. Về vấn đề lâ. Sèneque
(4-65), một trong những triết gia có
danh nhất ở La Mă, nói: 'Nếu anh cho
rằng cái anh có là chưa đỉ th́
dù có chinh phục được cả
thế giới, anh cũng vẫn khốn
khổ'.
Và chúng ta nên nhớ điều này: dù
sản nghiệp của bạn có cả
Hiệp chủng Quốc với một hàng
rào gà chui không lọt ở chung quanh
đi nữa, th́ mỗi ngày bạn cũng
chỉ ăn có ba bữa và mỗi đêm
cũng không ngủ trên hai cái giường.
|
|
|
|
|